Alles is tegenwoordig 'ook maar een mening': conclusies van integere wetenschappers, analyses van nadenkende en onbevooroordeelde schrijvers, commentatoren en columnisten. Dat hoor je vaak, veel te vaak en dat wil je graag ontkrachten, nuanceren, rectificeren.
Maar er lijkt niet te communiceren met mensen die wél één waarheid aanhangen en alles wat daar tegenin gaat negeren of ontkennen.
Ik hoorde op de radio een Nederlandse vrouw die in de Verenigde Staten woont en op Trump had gestemd. Zij ontkende alle berichten over zijn connecties met Rusland en zijn eventuele seksuele escapades. Daar was ze niet in geïnteresseerd en voor de rest had ze zich er ook niet in verdiept…
Ik stond vroeger bij het schoolhek op mijn kinderen te wachten en hoorde dan andere moeders in volle overtuiging beweren dat de herfstvakantie (of kerst- of crocusvakantie) op vrijdag begon. In mijn onschuld zei ik dan dat ik in het stencil van school (het was nog het emailloze tijdperk) had gelezen dat het echt op zaterdag pas vakantie was. Dan werd ik raar aangekeken en niet geloofd. Ze hadden toch gehoord dat …
Sindsdien weet ik dat 'ze' feiten van iemand die hoger opgeleid is, niet willen geloven, omdat ze denken dat je ze dom vindt, ook al is dat totaal niet je bedoeling. Juist als je meer weet, ontdek je dat je nog heel weinig weet. Als journalist heb ik ook geleerd om als je iemand trof die iets niet wist, altijd te vragen of ze iemand kenden die het wél wist. Zo kwam je uit bij de persoon die je het beste kon helpen.
De Joodse gewoonte om vragen te stellen en zeker altijd wedervragen te stellen, gaat ook niet altijd op. Ook in Joodse kring kwam ik deze achterdocht voor meer kennis en ervaring tegen. Logische en redelijke verklaringen wekken weerstand op.
In haar boek Woede en vergeving vertelt Martha Nussbaum hoe de oude Grieken een oplossing vonden voor het veranderen van de verderfelijke gewoonte van eerwraak en vergelding, die generaties lang familieverhoudingen verwoestte. De wraakgodinnen die de woede en rancune aanwakkerden, werden niet gestraft, maar juist met veel eer behandeld. Zij kregen een ereplaats onder de grond (dat was dus blijkbaar een gunst), als zij beloofden voortaan hun wraak te stoppen en voor verzoening te zijn. Zij kregen een nieuwe naam: de Eumeniden, de Welwillenden. Zo kon de Griekse maatschappij er een worden van verzoening, en werd de vicieuze cirkel van woede en wraak doorbroken. Ze werden niet gewoon alleen maar opgesloten, omdat dan hun slechtheid bleef bestaan, maar ze moesten werkelijk veranderen om mee te kunnen draaien in de nieuwe maatschappij.
Zou dat ook in onze maatschappij kunnen? De woedenden willen gehoord worden, zegt men altijd. Maar dat is het niet alleen, ze willen gelijk krijgen en hun zin doordrijven.
Zie je Wilders al voor je die belooft verzoenend en tolerant te zijn? Ik hoorde Buma zeggen dat hijzelf in een gesprek tijdens de crisis het landsbelang voorop stelde. Wilders zei dat hij alleen aan zijn eigen kiezers (dus zichzelf) dacht. Ik ben bang dat als je hem veel eer geeft hij die gebruikt om nog meer zijn eigen gelijk te bewijzen. Hij weet deep down heus wel dat hij ongelijk heeft, maar het komt hem beter uit om mensen in hun gelijk te bevestigen in zijn eigen belang, dat van de macht.
De Eumeniden waren voor rede vatbaar, de mannen die nu aan de macht zijn of willen komen, niet.
Maar om niet al te pessimistisch te zijn denk ik ook aan Job, de man die alles verloor en God vroeg waarom. Het antwoord was dat een mens dat niet kan weten. Maar Job voelde zich gehoord en kon zo zijn ellende dragen. Laten we hopen dat de 'ongehoorden' van tegenwoordig ook iemand willen geloven die naar hen luistert, zonder hen beloften te doen die nooit waar te maken zijn.
PS
Dé waarheid bestaat niet, maar je kunt er wel naar streven door hoor en wederhoor toe te passen, feiten te checken en niet zomaar wat te beweren. Gelukkig zijn er nog genoeg media en journalisten die de principes van het handboek voor de journalist wel volgen: wie, wat, waar, wanneer, hoe en waarom. Begin daar maar mee, dan gaat het in principe goed. Maar niet altijd.
In mijn column over de film van Joosje Asser zei ik dat zij ook had geprobeerd de film van haar zus Hella tegen te houden.
Dat is niet zo, mijn excuses voor een niet gecheckte bewering. Er blijkt maar uit dat je als journalist (wat ik nog steeds ben, een journalist gaat niet met pensioen) niet zorgvuldig genoeg kunt zijn, ook in een column, die 'ook maar een mening' is.
