Sinds 1995 is er al veel geschreven over de naoorlogse opvang en het rechtsherstel van hen die na de oorlog berooid terugkeerden, dan wel – al dan niet na onderduik of geslaagde vlucht – achterbleven. Het is ook goed dat aan die wezenlijke problemen die toen speelden, ook nu weer aandacht wordt besteed. Het gaat tenslotte over kernvragen van recht en rechtvaardigheid en helaas zijn de problemen van rechtsherstel niet beperkt tot de nasleep van de Tweede Wereldoorlog.
In dit boek komen de meest voorkomende problemen van rechtsherstel van Joodse land- en huiseigenaren aan de orde die door de Duitse verordeningen gedwongen waren hun eigendommen te verkopen. In het kader van de stelselmatige ontrechting ontkwamen immers ook de Joodse land- en huiseigenaren niet aan de greep van de Duitse bezetter.
De twee auteurs van de onderhavige studie hebben niet naar volledigheid gestreefd, maar wel hebben zij de procedures van rechtsherstel in kaart gebracht. Daaruit blijkt dat in de meeste gevallen inderdaad enige vorm van rechtsherstel heeft plaatsgehad. In een enkel geval is van rechtsherstel niets gebleken. Dat betekent niet dat dit rechtsherstel naar de maatstaven van nu ook in alle opzichten rechtvaardig zou kunnen worden genoemd. Onze normen van nu zijn immers anders dan die van net na de oorlog, toen de wederopbouw nog moest beginnen. Alarmerend is zeker dat rechtsherstel in een enkel geval achterwege lijkt te zijn gebleken.
Nieuw licht wordt in dit boek geworpen op de geschiedenis van het gebouw van de Hollandsche Schouwburg, voor de oorlog een plaats van vermaak, in de oorlog vooral een oord van verschrikking en na de oorlog een twistappel tussen de oorlogskopers en de beroofde Joodse familie. In dit geval is naar de mening van de auteurs het rechtsherstel zeker niet geslaagd.
Nuttig is deze studie ook, omdat in de conclusies een agenda wordt gepresenteerd voor het nadere onderzoek dat nog zou moeten worden verricht om een vollediger beeld van het naoorlogse rechtsherstel te krijgen ten aanzien van onroerend goed en van woonrechten.
Dit boek is de beschrijving van een tragedie in vele bedrijven. Desondanks wens ik dit geschrift vele lezers toe. Over onrecht, recht en rechtvaardigheid, zeker in duistere tijden, kan nooit genoeg worden geschreven.
Maarten-Jan Vos & Serge ter Braake:
Rechtsherstel na de Tweede Wereldoorlog van geroofd Joods onroerend goed
Uitgeverij Boom, Amsterdam, 2013
ISBN paperback: 978-94-6105-819-5
ISBN e-book: 978-94-6127-446-5
