Expositie: Tekenen in tijden van oorlog

In de expositie 'Tekenen in tijden van oorlog' staat het werk van de Joodse tekenaar en illustrator Jo Spier centraal. Daarnaast is er aandacht voor Nederlandse en buitenlandse politiek tekenaars. Het geheel maakt de kwetsbaarheid van vrijheid zichtbaar.

Nog niet eerder is de periode tussen 1939 en 1951 uit het leven van Jo Spier zo uitvoerig belicht. Conservator Christiaan te Strake en gastconservator Niels Beugeling van het Stedelijk Museum Zutphen deden uitgebreid onderzoek naar de oorlogsjaren van het gezin Spier.

Deze jaren waren, vooral door het gedwongen werk van Spier voor de Duitsers, tot nu nog steeds met vraagtekens omgeven. De samenwerking met filmexperts uit Berlijn en Nederland, het Ghetto Museum Terezín (Theresienstadt, Tsjechië), het Joods Museum Amsterdam, het NIOD, en nabestaanden en ooggetuigen, boden aanknopingspunten voor een nieuwe kijk op deze voor het gezin Spier zo ingrijpende periode.

Bijzonder materiaal
Tijdens gesprekken met betrokkenen, onder wie zijn zoon, die ook in Theresienstadt gevangen zat, en het jarenlange onderzoek in collecties van collega-musea als het Joods Museum Amsterdam en het Ghetto Museum Terezín, is er bijzonder materiaal beschikbaar dat nu voor het eerst in samenhang is te zien.

Zo zijn verschillende tekeningen te zien die Jo Spier in Theresienstadt in opdracht van de bezetter heeft moeten maken, maar ook het werkelijke beeld dat hij (deels in het geheim, deels na de bevrijding uit zijn herinnering) heeft opgetekend. Aan de hand van die beelden en objecten wordt zowel het door de Duitsers gewenste als het werkelijk beeld van het getto/concentratiekamp Theresienstadt zichtbaar.
Ook de overgebleven fragmenten van de film die in opdracht van de bezetter over Theresienstadt werd vervaardigd, zijn op de tentoonstelling te zien, in combinatie met de tekeningen die Jo Spier ervan maakte.

Politiek tekenaars
Aan de hand van hedendaagse politieke tekeningen slaan de tekeningen in de tweede zaal een brug naar de actualiteit en de kwetsbaarheid van vrijheid. Het werk van Nederlandse en internationale tekenaars roept vragen op over beeldvorming, symboliek en (zelf)censuur in tijden van conflict en oorlog.

'Tekenen in Tijden van Oorlog' gaat daarom ook over de vrijheid en het werk van de politiek tekenaar zelf. De gevaren voor de tekenaar komen inmiddels allang niet meer alleen van dictators en corrupte machthebbers. De macht van de (tech-)miljardairs is inmiddels zó groot dat zij kranten bezitten, mediabedrijven opkopen en daarmee grote invloed op de pers uitoefenen. Ook deze thematiek komt in de expositie voorbij.

De tentoonstelling is te zien van 22 maart tot en met 22 juni 2025 in het Stedelijk Museum Zutphen, 's-Gravenhof 4, 7201 DN Zutphen.
Kijk voor openingstijden en toegangsprijzen op de website van het museum. Gedurende de expositie zijn er verschillende lezingen en workshops rond dit thema.

Beeld: Jo Spier, een tekening voor De Telegraaf © Stedelijk Museum Zutphen