Emigratie nieuw hoofdstuk in Marokkaans-Joodse geschiedenis

Massale emigratie maakte geen einde aan de Marokkaans-Joodse geschiedenis, maar voegde daar juist een nieuw hoofdstuk aan toe. Marokkaans-Joods leven vond niet langer uitsluitend plaats in Marokko.

Dat blijkt uit onderzoek van Roy Shukrun, waarop hij deze week promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen. De verschillende Marokkaans-Joodse identiteiten die zich richtten op het Marokkaans-zijn ontstonden grotendeels in de tweede helft van de twintigste eeuw tijdens de postmigratie diaspora, in plaats van in Marokko zelf.

Joden in Marokko
In 1945 noemden meer dan een kwart miljoen Joden Marokko hun thuis. Daarmee kende dat land de grootste Joodse bevolking van de landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Vandaag de dag wonen er nog slechts 2.000 Joden in Marokko. Tegelijkertijd vormen bijna een miljoen Joden van Marokkaanse afkomst een levendige en zeer mobiele wereldwijde diaspora. Door migratie en hun gedeelde geschiedenis, herinnering en cultuur hebben zij vorm gegeven aan wat het betekent om een Marokkaanse Jood te zijn.

Aan de hand van case study's in verschillende centra van Marokkaans-Joods leven, van de Negev-woestijn tot de Canadese stad Montreal, richt Shukrun zich in zijn proefschrift op de handelingsvrijheid van migranten en onderzoekt hij hoe Marokkaanse wortels hun gemeenschapsontwikkeling, identiteitsconstructie en collectieve actie inspireerden.

Migranten
Shukrun beschrijft niet eerder doorzochte episodes van het Joodse leven in onafhankelijk Marokko. De leraren van de Alliance Israélite Universelle bijvoorbeeld, hielpen bij de opbouw van de natiestaat. Zijn proefschrift biedt nieuwe perspectieven op onderbelichte gemeenschappen en volgt de routes die migranten hebben afgelegd. Hij belicht de netwerken die de leden van deze diaspora verbinden, ondanks de enorme afstanden tussen elkaar en hun wortels.

Door de vele onthullende en soms persoonlijke verhalen stelt Shukrun dat de Marokkaans-Joodse geschiedenis niet eindigde met massale emigratie, maar juist een nieuw hoofdstuk inging. Door macro- en microgeschiedenis te combineren, vertelt zijn proefschrift het verhaal hoe Marokkaanse Joden omgingen met de uitdagingen van migratie en erin slaagden onderlinge banden te kweken. Hun geschiedenis is een modern voorbeeld van transnationale diasporavorming in een geglobaliseerde wereld.

Returning to routes The emergence of a Moroccan Jewish diaspora in the twentieth century is online beschikbaar op de website van de RUG.

Beeld: Bet El Synagoge in Casablanca. (Foto: David Lisbona from Haifa, Israel, via Wikimedia Commons CC BY 2.0)