Nesjomme: documentaire over de Joodse ziel van Amsterdam
Gepubliceerd op: 10 januari 2025
In haar nieuwe documentaire Nesjomme verweeft filmmaker Sandra Beerends archiefbeelden, foto’s en ander filmmateriaal tot een levendig portret van de Joodse gemeenschap van vooroorlogs Amsterdam.
De documentaire volgt de belevenissen van het fictieve personage Rusha, een jonge Joodse vrouw. Rusha begint in 1918 brieven te schrijven aan haar broer Max, die net naar Nederlands-Indië is geëmigreerd. Daarin schrijft ze over het leven in de Joodse gemeenschap in Amsterdam. Via de voice-over van actrice Rifka Lodeizen vertelt Rusha over familie en vrienden. Over haar baan in een Joods verpleeghuis en het diamantenbedrijf waar haar vader werkt. Haar familie leeft zoals duizenden Joodse families leven. Kortom: de nesjomme van Amsterdam.
Maar de aankomende dreiging is voelbaar wanneer zij schrijft over de economische crisis in Nederland en over Joden die uit Duitsland vluchten naar Amsterdam. In haar eigen familie komt een nichtje van Joodse komaf inwonen, gevlucht uit Berlijn. Uiteindelijk stappen Rusha en haar man Sallie in 1941 op een trein naar Duitsland om daar te gaan werken. Haar brieven aan Max stoppen in juni 1942, als de Duitsers de post niet meer laten bezorgen.
Verhalen en getuigenissen
De verhalen in de brieven van Rusha zijn gebaseerd op verhalen en getuigenissen van overlevenden. “Ik wilde een ode brengen aan de Joodse gemeenschap”, zegt Sandra Beerends in een interview met het Parool. “Maar zoveel mensen, zoveel verhalen. Om zo dichtbij die verhalen als mogelijk te komen, besloot ik een fictief personage in te zetten – al ben ik me er tegelijk van bewust dat ik nog vele honderden verhalen níet heb verteld.”
Beerends vond ook uniek archiefmateriaal dat niet eerder te zien is geweest. “Bijvoorbeeld de amateurfilmpjes over de Weesperstraat, vroeger een smalle straat met winkels, nu een drukke doorgaande weg”, vertelt de documentairemaker in Trouw. “Je ziet mensen door de straat paraderen die uitkwam op het Jonas Daniël Meijerplein, waar de synagoges stonden. Ze liepen dan van hun sjoel over de Weesperstraat de Sarphatistraat in naar het Paleis voor Volksvlijt van hun held Sarphati. Terug liepen ze dan langs het chique Amstelhotel, ook van Sarphati.”
De documentaire Nesjomme ging eind vorig jaar op het Internationaal Documentaire Filmfestival Idfa in première. De film draait op dit moment in verschillende bioscopen.
Foto's © Cinema Delicatessen
