In de serie Collection Patrimoines Musicaux des Juifs de France is onlangs deel 12 verschenen: een CD gewijd aan de Joodse liederen die in Noord-Frankrijk in de 13de eeuw in de Oud-Franse taal van die streek, langue de oïl, en het Hebreeuws gezongen werden. Het is de roerige tijd van de Talmoedverbrandingen (1242-1244) tot de verdrijving van de Joden in 1306, twee eeuwen na Rasji.
Joden en Christenen zongen dezelfde Franse liederen in die tijd.
Hoe weten we dan welke liederen uit Joodse bronnen stammen? De Joden beheersten slechts het Hebreeuwse schrift en in hun boeken werden dus die Franse liedjes, als ze al genoteerd werden, in otiyot, de Hebreeuwse lettertekens, vastgelegd.
De Joden van die periode kenden geen muzieknotatie, maar bij veel van die teksten staat het bekende zinnetje ‘Op de wijs van …’ Via de melodieën die door de christelijke Trouvères wel opgeschreven en overgeleverd werden, weet men dus bij benadering hoe de liedjes geklonken kunnen hebben. Via deze contrafact-methode heeft Colette Sirat een aantal van die liederen gereconstrueerd. Hoe dat exact in zijn werk gaat, wordt uitgebreid beschreven in het bijna wetenschappelijke Frans/Engelse boekwerkje dat de CD vergezelt.
Het repertoire bestaat uit liturgische gedichten en liefdes- en huwelijksliedjes, vaak tweetalig.
Dat die teksten zich vaak over grote afstanden verplaatsten, mag blijken uit het lied Deror Yiqra, dat in de tiende eeuw in Spanje geschreven werd door Dunash ben Labrat. Deze tekst heeft ook tot nu toe repertoire gehouden en in de zeventiger jaren van de vorige eeuw zowel in de Jemenitische als in de chassidische traditie een behoorlijke hit-status bereikt.
Behalve dat deze CD-uitgave voor de liefhebbers van Joodse muziek van het hoogste belang is, heeft de Franse groep voor Middeleeuwse muziek Alla Francesca onder leiding van Brigitte Lesne en Pierre Hamon er een uurtje luistergenot van gemaakt, althans voor mensen die net als ik ook veel naar die oude klanken geluisterd hebben.
De CD is te beluisteren op Spotify.
Juifs et Trouvères
Ensemble Alla Francesca
Buda Musique 860261
Distributeur: Xango Music Distribution, Utrecht
