Vlak voor Chanoeka ontving ik de digitale nieuwsbrief A Still Small Voice - Teachings of Sarah Yehudit Schneider. De uit de VS afkomstige Sarah Yehudit (vroeger Suzy Schneider) is een orthodoxe lerares van Tora en Kabbala. Ze woont in een oud appartement in de Armeense wijk van de Oude Stad, waar ze ook haar lessen geeft. Als de Eeuwige haar niet als vrouw geboren had laten worden, was ze waarschijnlijk rabbijn geworden.
In deze nieuwsbrief wijst ze op het tweede gedeelte van het Chanoekaverhaal, de schaduwkant. Na de overwinning van de Makkabeeën op de Syrische Seleuciden, en na de herinwijding van de Tempel, werden de decreten tegen het uitoefenen van de Joodse religie, het verbieden van sjabbat, van kasjroet, van de besnijdenis, tenietgedaan. (164 jaar voor de gebruikelijke jaartelling).
Maar de Makkabeeën waren niet tevreden met de verworven religieuze vrijheid alleen. Ze wilden volledige politieke vrijheid voor het Joodse volk. Na nog 22 jaar van opstanden en militaire overwinningen, lukte dat (142 jaar vdgj). De laatste overlevende zoon van Mattityahoe, Shimon, leider van de opstandelingen, werd ingewijd als Hogepriester. Dit samengaan van wereldlijke en religieuze macht was de eerste stap naar de ellende die zou volgen. Shimon en twee van zijn zoons werden later door een schoonzoon vermoord. Zijn derde zoon, Hyrcanus, nam de gecombineerde rol van opstandelingenleider en Hogepriester over. Hyrcanus stond welwillender tegenover de Hellenisten die door zijn voorouders waren bestreden.
In de volgende generaties wilden de Hogepriesters ook tot koning worden gekroond. Daarop begon er door de generaties heen een tijdperk van paleisintriges, vadermoord, moedermoord, machtsspelletjes en allerlei vormen van corruptie. Tot aan de heerschappij van Herodes en de verovering van Erets Jisraeel door de Romeinen. Dat is de reden waarom in de rabbijnse traditie liever het wonder wordt benadrukt van het kruikje koosjere olie dat genoeg was voor acht dagen, en niet de militaire overwinning. De Makkabeeën zijn ook als erfelijke lijn verdwenen uit het Joodse volk. De Talmoed waarschuwt zelfs dat iedereen die zich uitgeeft voor een Makkabeeër, een oplichter is. (Talmoed Bavel Kidushin 70b)
Ik lees dit verhaal als een waarschuwing voor wat er nu in Israël gebeurt: de coalitie van religieuze settlers en ultraorthodoxe rabbijnen die onder de paraplu van de Likoed van plan zijn op religieuze gronden ingrijpende wijzigingen in het democratische systeem door te voeren. Een Likoedpartij die niet meer erg lijkt op de partij van Menachem Begin of Dan Meridor, maar bevolkt lijkt door kruiperige onderdanen van ´Bibi Melech Jisraeel'.
Het grootste probleem waar Israël mee worstelt maar dat in de laatste verkiezingsretoriek niet of nauwelijks werd genoemd, is de onopgeloste status van de Westbank (Judea en Samaria). Die is alle jaren onopgelost gebleven, ook onder meer linkse regeringen. Eerst vormden de gebieden 'wisselgeld': ze zouden worden teruggegeven in ruil voor een gegarandeerde vredesovereenkomst met de Palestijnen. Er zijn nu zoveel Joodse nederzettingen gebouwd dat er nauwelijks ruimte is voor een aaneengesloten Palestijnse staat. De Israëlische schrijver A.B. Yehoshua erkende nog voor zijn overlijden dat de twee-statenoplossing niet meer mogelijk was; de enige andere mogelijkheid was één staat voor Joden en Palestijnen. Sommige Palestijnse activisten mikken daar ook op en zien een demografische overwinning op de Joodse staat in het vooruitzicht.
Intussen heeft Hamas niet alleen de macht in Gaza, maar ook langer hoe meer (gewapende) aanhangers op de Westoever. Er zijn de laatste maanden talloze dodelijke Palestijnse aanslagen op de Westbank gepleegd, meestal op soldaten, maar ook op burgers. Om de daders te vinden doet het Israëlische leger nachtelijke huiszoekingen waarbij weer Palestijnse slachtoffers vallen. En wapens worden gevonden. Intussen blijven sommige settlers doorgaan met het vernielen van olijfbomen van hun Palestijnse buren, of het planten van wijnstruiken op privé Palestijns land, en als het leger dan verschijnt wordt er niet ingegrepen. En nu Smotrich het voor het zeggen heeft in de bezette gebieden, zowel bij het militaire als bij het burgerlijke bestuur, zal dat alleen maar erger worden, vrees ik. Tenzij Netanjahoe hem kan tegenhouden, maar misschien wil Bibi hem graag het vuile werk laten opknappen.
Ben Gvir, de pyromaan in de regering, liet zich ook niet tegenhouden – het zag er eerst naar uit dat hij na overleg met Netanjahoe zijn bezoek aan de Tempelberg zou uitstellen, maar hij heeft er vanochtend vroeg, tijdens de uren dat Joden volgens de status quo het terrein mogen bezoeken, 15 minuten rondgewandeld met een stoet beveiligers en een rabbijn. Hij ging de Al Aqsa moskee niet binnen. Achteraf volgden van Arabische kant de gebruikelijke hysterische reacties. De Palestijnse Autoriteit: “dit is een complot om de Al Aqsa in een Joodse tempel te veranderen.” Jordanië, de Verenigde Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië, Egypte, Turkije hadden het allemaal over “de bestorming van de Al Aqsa moskee”, of “de bestorming van het Al Aqsa terrein.” Westerse regeringen hielden zich bij opmerkingen over het handhaven van de status quo.
Als eerste beslissing heeft Smotrich als minister van Financiën het door de vorige regering ingevoerde statiegeld van 30 agoerot op anderhalve liter frisdrankflessen afgeschaft, en de milieuheffing op wegwerp plastic borden, bekers en bestek teruggedraaid, plus de belasting op suikerrijke producten. De ultraorthodoxen, de grootste afnemers van wegwerp plastic en familieflessen frisdrank zijn blij, de tandartsen en diabetesartsen varen daar op langere termijn ook wel bij, de vissen in de wereldzeeën met plastic soep niet, en de vele mannetjes die in Jeruzalem en andere grote steden vuilniszakken vol plastic flessen inwisselen bij de supermarkten worden zo ook van een extra zakcentje beroofd. Dat zal Smotrich een rotzorg zijn – als de ultraorthodoxen maar op hem blijven stemmen.
