De protestbeweging tegen de 'coup' op het rechtsstelsel breidt haar aandacht uit naar andere maatschappelijke misstanden, zoals de openlijke discriminatie van vrouwen (“Je bent halfnaakt, zo mag je de bus niet in”, buschauffeur tegen meisjes in mouwloze t-shirts) en de groeiende geweldsgolf in Arabische gemeenschappen in Israël. Israëlische Arabieren vormen 22 procent van de bevolking, maar 94 procent van alle vuurgevechten vindt plaats in gemeenschappen tussen Arabieren onderling.
Cartoon uit Haaretz van 25 augustus
In Jeruzalem begon de 34ste protestdemonstratie 26 augustus ´s avonds met een In Memoriam: een voor een werden de (158) namen en foto´s van de doden die sinds het begin van dit jaar zijn gevallen, geprojecteerd. Ieder gezicht plus naam verscheen een paar seconden op het scherm. De meesten van hen jonge mannen, maar ik telde ook zo´n acht vrouwen en het jongste slachtoffer was een peuter van een jaar.
Een diepe stilte tijdens die projectie.
De laatste jaren wordt de georganiseerde misdaad in Arabische steden steeds sterker en er zijn steeds meer wapens in omloop – vaak gestolen uit depots van het Israëlische leger. Bendes houden zich vooral bezig met ´protectie´ plus afpersing. Veel jongeren die moeilijk geld kunnen lenen van een reguliere bank nemen hun toevlucht tot de zwarte markt – bijvoorbeeld om te kunnen trouwen – en worden daardoor afhankelijk van criminelen. Er is een hoge jeugdwerkloosheid en de stap naar het criminele circuit wordt daardoor aanlokkelijk. Slachtoffers van afpersing of andere misdaden durven hun mond niet open te doen uit angst voor hun eigen leven.
Ook lokale politici of bestuurders zijn steeds vaker doelwit van moordaanslagen, wat waarschijnlijk heeft te maken met de naderende gemeenteverkiezingen, op 31 oktober. De ondergronds opererende criminelen willen hun eigen mensen in het wettelijke bestuur. De vorige regering, Lapid-Bennett, was actief begonnen illegale wapens in beslag te nemen en in samenwerking met gemeentelijke autoriteiten waren er tevens educatieve en andere projecten gestart om de economische situatie in Arabische gemeenschappen te verbeteren.
Dat leek voorzichtig te helpen. In 2022 daalde het aantal doden door onderling geweld voor het eerst licht. Maar begin augustus verklaarde minister Smotrich van Financiën dat hij de 200 miljoen sjekel bestemd voor economische ontwikkeling van Arabische gemeentes (verbetering van infrastructuur en het bestrijden van criminaliteit) had bevroren omdat hij vreesde dat de fondsen terecht zouden komen bij "criminelen en terroristen." Eind augustus moest hij na een vijf uur durende vergadering met de leiding van de Shin Beth en de politie de beloofde fondsen toch vrijmaken; het ministerie van Binnenlandse zaken zou zorgen voor een controlemechanisme.
Er waren bij de Jeruzalemse betoging voornamelijk vrouwelijke sprekers, onder wie de vorige locoburgemeester van Jeruzalem; en een Arabische activiste die zich afvroeg: "Wanneer zijn we achter het stuur in slaap gevallen? Hoe zijn we in een situatie beland waarin een groep absolute racisten de hele regering in de houdgreep heeft, maar waarin we niet in staat zijn een einde te maken aan de georganiseerde criminaliteit, de bendes die vlak onder de neus van de politie opereren?"
Terug naar de voorgenomen omwenteling van het rechtssysteem. In september gaat het Hooggerechtshof, in zijn kwaliteit als Hoge Raad, twee petities behandelen die zijn ingediend tegen de weigering van minister Levin (Justitie) om de rechterlijke selectiecommissie bijeen te roepen. Want ook al is de regering al acht maanden aan het werk, Levin heeft het niet nodig geacht die commissie te laten vergaderen over de benoeming van nieuwe rechters, op allerlei lagere rechtbanken in het land. Hij traineert de boel want hij wil eerst zijn plannen door hebben om de macht van het Hooggerechtshof te beknotten en de samenstelling van de selectie commissie radicaal te veranderen. Allerlei juridische posities in het land blijven daardoor onbezet, waardoor de druk op het toch al overbelaste rechtssysteem toeneemt.
Als tegenstander vindt Levin advocaat-generaal Gali Baharav-Miara tegenover zich. De functie van advocaat-generaal is een onafhankelijk benoemde positie, een van de meest invloedrijke in de Israëlische democratie. De advocaat-generaal heeft als taak 'the rule of law' te beschermen en geeft juridisch advies aan de regering. Baharav-Miara is de allereerste vrouwelijke advocaat die tot advocaat-generaal werd benoemd. In de strijd tegen Levin toont ze zich een sterke vrouw, die zich niet zomaar van het schaakbord laat spelen. Bij de komende hoorzitting van de Hoge Raad over de weigering van Levin om de rechterlijke selectiecommissie bijeen te roepen zal Levin niet worden bijgestaan door Baharav-Miara, zoals gebruikelijk is, maar door een onafhankelijk juridisch adviseur.
Esther Chayut (bijna zeventig), de president van het Hooggerechtshof gaat op 16 oktober in lijn met de wet verplicht met pensioen. Volgens de traditie wordt ze dan opgevolgd door de oudste onder de overige rechters. Dat is echter niet schriftelijk vastgelegd. Nu heeft een van de andere jongere rechters, Josef Elron, zich bij de rechterlijke selectiecommissie kandidaat gesteld voor die positie. Dat is nog nooit eerder voorgekomen. Qua leeftijd is de 68-jarige Isaac Amit aan de beurt. Elron wordt beschouwd als conservatief, Amit als meer progressief. De kandidaatsstelling van Elron lijkt gecoördineerd te zijn met minister Levin. Elron en Amit kennen elkaar, ze hebben allebei bij het gerechtshof van Haifa gewerkt. Volgens ingewijden speelt er rivaliteit tussen hen. Amit was in 2017 niet erg geporteerd voor de benoeming van Elron en de laatste lijkt nu wraak te willen nemen.
Hoe dat ook zij, na Elrons aankondiging besloot Chayut hem te verwijderen uit het panel van rechters die in september gaan beslissen over de twee ingediende petities.
