Een paar weken na uitzending van de EO-serie Rot op met je religie, waarin twee christenen, twee atheïsten, een moslim en een Jodin twee weken samen in een huis woonden en aan allerlei voor hen ongemakkelijke ervaringen werden blootgesteld, wil ik daar toch nog even op terugkomen. Allereerst over de positieve punten, ik heb de vijf afleveringen geboeid bekeken, vaak was het hilarisch, soms irritant, maar nooit saai.
Ik ben natuurlijk partijdig, want ik ken Sheila Gogol, die op haar eigen onverstoorbare manier overal doorheen laveerde, zelfs toen Floris, de veganistische atheïst (en ethicus), woest reageerde toen ze uitlegde dat de brit mila (besnijdenis) “een mooi ritueel is waarbij het jongetje wordt verwelkomd in de Joodse gemeenschap”. “Kindermishandeling!”, riep Floris en hij voegde daar aan toe moeite te hebben nog naast iemand te blijven zitten die dat vond. “Zal ik het dan maar over iets anders hebben?”, vroeg Sheila na een tijdje gezwegen te hebben, zachtmoedig. Ook de jonge heavy-metal fan Bryan kon het niet aan om aanwezig te zijn bij een (islamitische) besnijdenis in een kliniek – hij liep de deur uit. Jan (christen) bleef er wel bij en vond dat het allemaal erg meeviel; hij begreep dat het voor de islamitische ouders een belangrijk ritueel is.
Ik heb zelf gemerkt hoe emotioneel er door niet-Joden in Nederland, en zelfs een keer door een vriendin die ‘vaderjood’ is, wordt gereageerd als de besnijdenis ter sprake komt. Het woord kindermishandeling valt bijna altijd, al is het niet zo woedend als in de EO-serie. (In een latere aflevering had Floris het nog eens over ‘afhakken’.) Heeft hij soms een katholieke achtergrond, dat hij zo reageert? vroeg ik Sheila veel later. Ze vroeg hoe ik dat wist – ik wist niets, maar ik had opgemerkt dat Floris toen hij in een moskee een dienst bijwoonde, opmerkte dat hij het een beetje kale omgeving vond, niet zoals in de katholieke kerk. En zijn woede over de brit mila deed vermoeden dat er meer persoonlijks achter zat. Dat kwam in de uitzending niet meer aan de orde en dat is eigenlijk jammer, want het zou Floris’ ‘fundamentalistische atheïsme’ begrijpelijker hebben gemaakt. De evangeliserende Jan die op straat en in de supermarkt mensen aanklampte om het geloof in Jezus uit te dragen, ging ik zelf beter begrijpen toen hij vertelde dat hij zijn zoontje, een gehandicapt kind, had verloren. De pijn en rouw daarover waren zo intens dat hij in zijn eigen woorden “alsmaar bezig moest zijn”.
Ik vond het ook jammer dat de kans werd gemist om een uitleg te geven over de betekenis van de besnijdenis in de Joodse traditie en te laten zien dat die (meestal) niet plaatsvindt in een kliniek, maar thuis, in een feestelijke atmosfeer, al heeft de moeder van de baby er vaak moeite mee en wil zij er liever niet naar kijken. Maar als je ziet hoe zorgvuldig de baby wordt vastgehouden door de ‘Gevatter’ en dat het kindje na de besnijdenis direct een theelepeltje zoete wijn krijgt als verdoving en/of meteen aan de borst wordt gelegd, dan zie je dat er van kindermishandeling geen sprake is. (Een overtuigde blauwe-knoper zou kunnen zeggen dat hiermee de basis voor drankmisbruik wordt gelegd, maar dat wordt niet door de praktijk bevestigd, Joden zijn over het algemeen geen zuiplappen.) De brit is inderdaad een (religieus vereiste) medische ingreep, al gaat het maar “om een klein velletje”, zoals Tamarah Benima het uitdrukt in haar boek Joodser dan dit krijgt u het niet. In vroeger tijden werd er gezegd dat de baby er niets van voelde, dat is niet waar, vandaar het lepeltje wijn. Wel is het zo dat het wondje bij de baby gewoonlijk supersnel heelt. Dit in tegenstelling tot een brit op volwassen leeftijd waar tegenstanders toe oproepen, dan duurt het herstel weken. Ik ken iemand (Joods) die op latere leeftijd besloot zich te laten besnijden, en die ingreep is dan behoorlijk zwaar. Hij verklaarde overigens later dat er geen verschil was qua seksueel genot tussen de pre- en post-brit situatie.
In 2010 laaide de discussie over jongensbesnijdenis in Nederland weer eens op. Het KNMG riep artsen op tot “een krachtig ontmoedigingsbeleid”; een verbod zat er gezien de religieuze groepen die het betrof, nog niet in, meende men. Als je de reacties op de discussie in Medisch Contact en in andere fora las, reageerden de meeste niet-Joden bijzonder emotioneel en negatief. Een uitzondering vormde de uit de media bekende arts Ivan Wolffers. En cardioloog Ron van der Wieken van onze eigen Joodse gemeenschap gaf uitstekend weerwerk.
Wat bij de tegenstanders erg meetrilt, is de hele kwestie van seksueel misbruik binnen de rooms-katholieke kerk, binnen de protestantse kerkgemeenschap, de sportwereld, de padvinderij, scholen, noem maar op. Het werd het duidelijkst geformuleerd door een respondent die de slogan “geen gefriemel aan onze piemel” aanhief. Dat gaat dus niet over Joden of moslims, maar over de omvang van seksueel misbruik van jongens dat de laatste twintig of dertig jaar aan het licht is gekomen. Ga dan maar eens uitleggen dat de brit mila een teken van toetreding tot het Verbond tussen God en het Joodse volk is en eerder een poging is om de seksuele drift van mannen te kanaliseren en naar een hoger spiritueel niveau te brengen (niet dat dat altijd lukt). Die discussie verlies je bij voorbaat, heb ik gemerkt, er zit teveel emotionele rotzooi tussen.
Misschien een goed idee voor de Joodse Omroep om eens een informatief, rustig programma te maken over het hoe en waarom van de Joodse besnijdenis, met voor- en tegenstanders uit Joodse kring, rabbijnen, mohalim, moeders, echtgenotes en besneden mannen zelf.
