Het lijkt wel een langdurige nachtmerrie of een versneld afgedraaide geweldsfilm, de laatste tien dagen hier. Ik kan de aanslagen niet meer uit elkaar houden en de chronologie ook niet meer. De toespraak van Mahmoed Abbas voor de VN die hij maanden had aangekondigd als een “bom”, dat de PA de Oslo-accoorden officieel opzegt, lijkt het sein te zijn geweest voor een opstand van lone wolves, individuele aanslagplegers. Waarom juist nu die uitbarsting? Want de bezetting van de Westbank en de frustratie over de alsmaar doorgaande bouw van nieuwe nederzettingen op bezet gebied duurt al 48 jaar! Is de toespraak van Mahmoed Abbas dat de PA officieel de Oslo-accoorden opzegt, het sein geweest? Zijn de Palestijnen bang dat hun zaak de interesse van de wereld verliest, door andere ontwikkelingen in het Midden-Oosten en door de vluchtelingenstroom naar Europa? Het is wel duidelijk dat de radicale politieke Islam ook bij Palestijnse jongeren populair is. Het toenemende bezoek van rechts-religieuze Joden aan de Tempelberg heeft de vlam in de pan doen slaan en voedsel gegeven aan de al lang bestaande samenzweringstheorie dat de Joden de Tempelberg gaan overnemen. De PA en Hamas doen allebei enthousiast mee aan de ophitsing (“de Joden ontheiligen Al Aqsa met hun smerige voeten.”) Het gevolg is dat er nu een religieuze oorlog gaande lijkt te zijn. Netanjahoe heeft nu pas - en misschien alleen tijdelijk – ministers en Knessetleden verboden zich naar het Tempelterrein te begeven, iets wat volgens mij jaren geleden had moeten gebeuren. Het is jammer dat het traditionele orthodoxe verbod om een stap op de Tempelberg te zetten omdat niemand weet waar de Tempel heeft gestaan en alle Joden tegenwoordig ritueel onrein zijn, langzamerhand is afgebrokkeld door de invloed van naar de Messias verlangende extremisten. “Het is toch niet eerlijk dat we niet op onze eigen heilige plek mogen komen?” zegt een vriendin die zeer vroom is geworden en in de Oude Stad woont. Tja, maar dan hadden Mosjé Dayan en de toenmalige regering indertijd maar niet moeten besluiten de Tempelberg onder beheer van de Waqf moeten laten en nu is het te laat om dat te veranderen als je geen derde wereldoorlog in gang wilt zetten. De voorkeur geven aan een “heilige plek” boven het leven van vele Joden lijkt me trouwens heel onjoods.
Afgelopen dinsdag werden er vier of vijf verschillende aanslagen werden gepleegd als ik het me goed herinner; de poging tot kidnapping van bus 78 in de wijk Talpiot Mizrach staat me het meeste bij, ik heb zelf een tijdje in deze na ’67 gebouwde wijk gewoond en ik ken er verschillende mensen. Twee Palestijnen stapten de bus in, gewapend met een mes en een vuurwapen, en schoten twee mannen dood, de 78-jarige Haim Haviv en een 45-jarige man wiens naam ik niet weet. Haviv’s vrouw werd ernstig gewond en er vielen nog 16 gewonden. Dat de hele bus niet gekidnapt werd was te danken aan het feit dat één van de Palestijnen er niet in slaagde de handrem vrij te zetten. En dat een dappere automobilist zijn auto dwars voor de bus zette, zodat die niet kon wegrijden. Ten slotte kwamen veiligheidstroepen aangesneld, één van de terroristen werd beschoten en stierf later aan zijn verwondingen, de ander werd gearresteerd.
Vriendin Y. was gisteren bij de begrafenis van Haim Haviv, ze kent zijn schoondochter van haar werk. Er waren zo’n drieduizend mensen. “Het is een heel aardige familie,” vertelt ze. Na de begrafenis moeten familieleden de echtgenote Shoshanna Haviv, die in het ziekenhuis ligt en weer bij bewustzijn is, gaan vertellen dat haar man dood is.
Het gezin Gottstein uit mijn sjoel woont aan Olei HaGardom, de straat waar de aanslag op de bus plaatsvond. Op Facebook schrijft Helen Gottstein dat haar gezin nog intact is, maar ze zijn wel erg geschokt. Haar dochter besloot toevallig niet naar een vriendin te gaan en haar aardige buurvrouw had net de bus gemist. Van dat soort toevalligheden hangt je leven dus af. Helen, die lerares was en nu actrice is en mensen coacht om te leren spreken in het openbaar, schrijft: “We don’t need more people condemning all Palestinians and we don’t need more people condemning all Israelis. We need 5,000 circles of healing to take place in this city. We need a good cry. We need to wail a river of tears. We need a tsunami of listening and caring and humanizing. We need a flood of empathy. It is messy, exhausting and it requires tissues.”
Een 60-jarige orthodoxe man, Yeshayahu Krishnevsky werd dezelfde dinsdag vermoord door een Palestijn die opzettelijk met zijn auto op hem inreed, een tweede persoon raakte daarbij gewond. De aanvaller, Alaa Abu Jamal, stapte uit zijn auto en begon met een mes op de slachtoffers in te steken. Jamal was een werknemer van telecommunicatie maatschappij Bezeq en was familie van de twee terroristen die vorig jaar november met een bijl en een vuurwapen een bloedbad aanrichtten in een synagoge in de Jeruzalemse wijk Har Nof. Voor de rechtbank vertelt hij later brutaal dat het een ongeluk was, hij verloor de macht over het stuur, en toen hij uitstapte, gingen de Joden hem aanvallen. Gelukkig zijn er een aantal getuigen die hebben gezien wat er echt plaatsvond.
De straten van Jeruzalem zijn woensdag opvallend rustig en er rijden vrijwel lege bussen rond. Op Emek Refaiem, anders een bruisende straat, staan winkeliers in de deuropening te hopen op klanten die er niet zijn. Ook de meeste cafeetjes zijn leeg. Een uitzondering vormt cafe Aroma, waarvan je op het eerste gezicht zou denken dat het gesloten is, zwarte rolgordijnen nemen het zicht op de clientèle weg en de verlichting is gedimd. Ik ga er even iets drinken, het is er wel veel rustiger dan anders en daardoor zijn de Engelstalige kranten nog aanwezig. Ik zit niet ver van de ingang, en neem me voor iedere binnenkomende klant te scannen. Maar ik ben zo verdiept in de kranten dat het “hee Eva!” van vriendin Y. als een verrassing komt – dit wat betreft mijn alertheid. We besluiten allebei een aruchat boker be katana te nemen, een klein ontbijtje. Even normaal doen. We hopen dat de rust wat is teruggekeerd doordat er zoveel soldaten en politie zijn gestationeerd. (Er rijden nu bijvoorbeeld gewapende soldaten mee in de bussen.) Maar ’s avonds is het weer mis, een aanslag buiten het Centraal Busstation waarbij een 70-jarige vrouw met een mes wordt gestoken. Ik dacht er vorige week over om pepperspray aan te schaffen, maar die is in korte tijd al helemaal uitverkocht. Mensen gebruiken paraplu’s en selfie sticks als wapens, en er circuleert een foto van een orthodoxe vrouw in een autobus bij wie een deegroller uit haar boodschappentas steekt. Ik bescherm me maar met een imaginaire cirkel van goudkleurig licht om me heen iedere keer als ik de deur uitga. En probeer voor mijn doen erg alert rond te lopen.
