Enige tijd geleden publiceerde rabbijn Tamarah Benima een artikel waarin ze zich vrij somber uitte over de toekomst van het Jodendom in Nederland. Ze verzuchtte onder meer dat de leden van haar (twee verschillende) sjoelgemeenschappen vaak “niet in God geloofden” en ze hoopte op een soort bewustzijnsverruimende pil-zonder-vervelende-bijwerkingen, zoiets als de LSD waarmee ze zelf een eenheidsbeleving had gekregen. Uit haar hele analyse werd deze opmerking eruit gelicht: “hupsakee, allemaal aan de LSD!”, reageerde iemand. Ik denk niet dat we moeten zoeken naar zo’n synthetisch middel, want er zijn methodes binnen de Joodse traditie, in kabbala en chassidoet, waarmee we hetzelfde kunnen bereiken. Ik had daar altijd al een vermoeden van, maar sinds kort weet ik het zeker. En daarvoor hoef je niet naar een ultra-orthodoxe jesjiewe.
Sinds kort is de Moshava Jevaniet (de Griekse Kolonie), vlakbij de Moshava Germaniet, namelijk een heel bijzonder Joods centrum rijker: Da’at Elyon. Van de buitenkant ziet het er eenvoudig uit, een benedenwoning in een doorsnee gebouw en ook binnen overheerst de soberheid. Een kleine kamer met een hoog plafond is met een paar stoelen, zwarte matrasjes en meditatiekussens veranderd in een meditatieruimte. Aan de muur een Shviti met sierlijke gouden letters, en in de vensterbank een plankje met, eveneens goudkleurig, Joed-heh-Wav-heh, de vierletterige naam van de Eeuwige. Da’at eljon betekent letterlijk: Kennis van het Hogere, maar dan kennis als gnosis, innerlijke ervaring, innerlijk weten. Het Engels verwoordt het beter: de Higher Mind tegenover de Lower Mind (da’at tachton), die we nodig hebben om te kunnen functioneren in de fysieke wereld.
Ik had al enige tijd de nieuwsbrief van Da’at Elyon ontvangen, met mooie teksten die betrekking hadden op de parasja van de week, maar die ik meestal ongeduldig wegklikte, omdat mijn mailbox iedere dag veel te veel berichten bevat. Deze keer keek ik echter naar de pagina op Facebook en las de aankondiging van een cursus Joodse meditatie voor beginners. En op een maandagavond klopte ik aan op het adres in rechov Jotam. Twee vrouwen in trui en spijkerbroek deden open, en ik herademde: geen voetlange rokken of hoofdtooi waar geen haar aan mag ontsnappen.
Even later zaten we met zo’n zes vrouwen, op stoelen of op de meditatiekussens tegenover rabbijn Glick, een man met een prettig open gezicht, die een groot wit talliet omsloeg. Hij vertelde dat hij van oorsprong een orthodoxe rabbijn is, maar zich ook jarenlang heeft verdiept in de mystiek van oosterse godsdiensten, zoals soefisme en vedanta (het monotheïstische hart van het hindoeïsme). In die oosterse religies staat de Gods beleving centraal, en zijn meditatie en contemplatie daarop gericht. De verschillende stadia van de meditatieve reis zijn in die tradities duidelijker in kaart gebracht dan in de Joodse traditie, vertelde hij. Maar dat wil niet zeggen dat die directe weg tot God niet bestaat binnen het Jodendom. De directe toegang tot God is alleen nogal verstopt geraakt onder bergen geschriften, rituelen en commentaren.
We begonnen met een algemene oefening om onze geest te kalmeren door een kwartier lang te mediteren op in- en uitademing, gebruikmakend van de letter heh, als een soort deur, die afwisselend naar de ene en de andere kant openging. Daarna een twintig minuten lange meditatie waarbij we ons concentreerden op twee verschillende s’firot. (energetische centra). Hoewel ik al jaren geen yoga meer heb gedaan, bleek ik nog vrij gemakkelijk in lotuszit op het meditatiekussen te kunnen zitten, zonder afleiding door stijfheid of kramp! In de pauze kregen we een heerlijk kopje thee (ik moet een volgende keer vragen wat voor mengsel dat precies was) met zelfgebakken koekjes. Daarna volgde nog zo’n drie kwartier van meditatieve oefeningen, een met de focus op de vierletterige Godsnaam, en een met de focus op het ‘Sjma Jisraeel’. Na afloop was er nog even tijd om bij te praten in de sobere zitkamer.
Da’at Elyon is niet het eerste centrum voor Joodse contemplatie dat rabbijn Glick heeft opgericht. Glick kreeg smicha (zijn rabbinale bevoegdheid) van de orthodoxe Yeshiva Universiteit in New York, en eveneens smicha van rabbijn Shlomo Carlebach z.l. In 1981 kwam hij met zijn vrouw Nomi naar Jeruzalem en samen begonnen ze Chochmat Halev (Wijsheid van het Hart), een centrum in de Oude Stad voor bestudering van Joodse spiritualiteit. Gedurende die periode maakte rabbijn Glick deel uit van een groep Joodse zoekers die samen mediteerden en de kabbalistische en chassidische traditie bestudeerden. Honderden Joden uit binnen- en buitenland kwamen daar kennis opdoen en mediteren. Yossi Klein Halevi was een van hen, (en misschien ook David Cooper, die in Nederland bekend is geworden als auteur van twee boeken: Het hart van de berg, en God is een werkwoord. Cooper is na een aantal jaren teruggekeerd naar de Verenigde Staten.)
Ondanks het succes besloot Glick in 1988 het centrum te sluiten, omdat hij nog meer persoonlijke verdieping zocht. Het gezin Glick verhuisde naar zuid-Frankrijk waar Yoel en Nomi opnieuw een retreat centrum openden voor een kleine groep spirituele zoekers. Rabbijn Glick dompelde zich in die periode onder in de wijsheidstradities van verschillende religies en esoterische stromingen. In 2004 hernam hij zijn intensieve studie van de Joodse bronnen, op zoek naar teksten met een even heldere visie en systematische benadering van mystiek en meditatie als welke hij in bijvoorbeeld de Indiase vedanta traditie had gevonden. Op 63-jarige leeftijd, met meer grijze haren, is hij dan terug in Jeruzalem om ieder Joods persoon die zich aangesproken voelt, in te wijden in de levende traditie zoals die bekend was bij vroegere Joodse wijzen in de tijd dat de Tempel nog bestond, of in de tijd van de Baal Sjem Tov, of van de eerste Lubavitcher rebbe.
In een interview in de Times of Israel zegt Glick: “We hebben een centrum nodig waar mensen een tijd kunnen verblijven, waar ze kunnen werken aan die innerlijke verbinding met Gods levende aanwezigheid. Het werk zou kunnen bestaan uit meditatie en gebed, het bestuderen van spirituele wijsheid en het werken aan de eigen persoonlijkheid” (self-transformation). Op langere termijn is het doel dat de studenten van deze school zelf leraren/leraressen worden om de methode van de Da’at Elyon te verspreiden.
Welkom Tamarah!
