Vandaag, 22 maart, zie ik een foto van een dode Russische soldaat, voorover liggend in de sneeuw, even verderop een nutteloos digitaal verbindingssnoertje. Volgens het onderschrift ligt hij naast een verwoeste Russische raketwerper. Mijn hart bloedt voor iedereen die in deze opzettelijk wrede oorlog om het leven komt.
Op 20 maart richtte de Oekraïense president Zelensky zich via Zoom tot de leden van de Israëlische Knesset. Niet officieel tot een zitting van de Knesset, want die was met reces en kon ook niet bijeen worden geroepen, want de zaal van de Knesset werd gerenoveerd. Maar op twee leden van de Arabische partij na, was iedereen toch aanwezig, hetzij thuis voor het scherm, hetzij in een speciaal voor de gelegenheid gereserveerde zaal. In Tel Aviv volgden duizenden mensen, onder wie een aantal net in Israël aangekomen vluchtelingen, de toespraak op een groot scherm op het Habimaplein. Er klonk volgens de Times of Israël meer Russisch en Oekraïens dan Hebreeuws en regelmatig werd er "Slava Ukraini", Leve Oekraïne, geroepen.
Ik zag een gedreven, wanhopige man aan het woord die zich, af en toe sarcastisch, afvroeg waarom Israël niet méér steun verleende aan de Oekraïense strijd tegen de Russische schending van hun soevereiniteit. Hij haalde woorden aan die Golda Meir bezigde wanneer het over het Joodse volk in Israël ging: "Wij zijn van plan te blijven leven. Onze buren willen ons graag dood zien. Dat is een houding die weinig ruimte biedt voor compromissen." Hij vergeleek hij het lot van de Oekraïners nu, met het lot van de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Zoals de nazi´s er op uit waren het gehele Joodse volk te vernietigen, is Rusland er nu op uit hetzelfde te doen met het Oekraïense volk. De nazi´s spraken over de Eindoplossing (Endlösung) van wat ´het Joodse probleem´ werd genoemd; het Kremlin heeft het over de Eindoplossing van het Oekraïense probleem. President Zelensky bleef zich afvragen waarom Israël hardnekkig neutraal bleef en geen wapens aan Oekraïne wilde leveren en geen sancties tegen Rusland instelde. Hij vroeg Israël die neutraliteit los te laten en een keuze te maken tussen Goed en Kwaad en eindigde met: "De Oekraïners hebben gekozen. Tachtig jaar geleden. Ze hebben Joden gered. Daarom zijn er Rechtvaardigen onder de Volkeren onder ons."
Vergelijkingen van welke ramp dan ook met de Sjoa vallen over het algemeen niet goed in Israël. Bovendien herinneren de meeste Israëli´s zich de grootschalige collaboratie van Oekraïense SS'ers bij de afslachting van de Joden – bijvoorbeeld bij het beruchte Babi Jar – beter dan het verzet van sommige anderen die in het Rode Leger meevochten tegen de nazi´s. Yoaz Hendel, minister van Communicatie, vatte die gevoelens samen in een tweet: "Ik bewonder de president van Oekraïne en steun het Oekraïense volk met hart en ziel, maar de verschrikkelijke geschiedenis van de Sjoa kan niet worden herschreven; ook op Oekraïense bodem werd er genocide gepleegd." Maar Yair Lapid, minister van Buitenlandse Zaken, toonde begrip voor de spanning waaronder Zelensky staat en vergaf hem daarom de vergelijking.
In Haaretz van 18 maart staat een artikel van historicus dr. Amit Varshizky over Aleksandr Doegin, de meest invloedrijke filosoof in Rusland, die in het Westen de bijnaam “Poetins Raspoetin” heeft gekregen. Doegin combineert in zijn geschriften Russische mystiek met ultranationalistische en fascistische doctrines. Tijdens de Sovjet-periode was hij een rechtse dissident die geschriften van Julius Evola, een Italiaanse filosoof en esotericus die in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw grote invloed had op nazistische en fascistische denkers, in het Russisch vertaalde. Doegin schreef ook onder het pseudoniem Hans Sievers, geïnspireerd door de oorlogsmisdadiger Wolfram Sievers, de algemeen secretaris van de Ahnenerbe, een nazi-onderzoeksinstituut, in de jaren dertig opgericht door Heinrich Himmler.
In 1997 publiceerde Doegin Grondslagen van de geopolitiek, wat een leerboek werd voor studenten bij de generale staf van het Russische leger. In 2001 heeft hij de Eurazie Partij opgericht, tégen globalisering en vóór de vorming van een groot anti-Amerikaans blok, een strategisch verbond tussen Rusland, de Balkanlanden en de moslim-wereld, met name Iran. In 2014, toen er een revolutie uitbrak in Oekraïne en de pro-Russische president Janoekovitsj werd afgezet, ijverde Doegin voor de Russische separatisten en kritiseerde hij Poetin omdat deze Oekraïne niet binnenviel. Doordat hij opriep tot het doden van Oekraïners die zich verzetten, verloor hij onder druk van de publieke opinie zijn positie als hoofd van de faculteit Sociologie en Internationale Betrekkingen aan de Staatsuniversiteit van Moskou.
In 2009 heeft Doegin ‘De Vierde Politieke Theorie’ gelanceerd, als alternatief voor liberalisme, communisme en fascisme. Hij is vooral gekant tegen de moderne mythe van vooruitgang, die moet worden vervangen door de premoderne, niet-historische mythe van het eeuwig terugkerende. Varshizky beschrijft Doegins doctrine als een soort conservatief revolutionairisme dat veel lijkt op de filosofische stromingen die in Duitsland opkwamen in de periode tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Verschillen tussen rechts en links werden verdoezeld, progressieve en reactionaire ideeën samengevoegd, evenals rationele en mystieke elementen, en het nationaalsocialisme nam een aantal van die ideeën over, vooral met nadruk op ‘volksaard’ en ‘Heimat’.
Doegin is een scherpzinnige filosoof wiens kritische pijlen zijn gericht op de zachte onderbuik van het progressieve denken, en hij is populair in grote kringen van de intelligentsia in de niet-westerse wereld én zowel bij extreemrechts als radicaal-links in het Westen. schrijft Varshizky. Deze waarschuwt voor de aantrekkingskracht van Doegins ideeën: "Iedereen die gelooft in het belang van waardenvrijheid en democratie zou er goed aan doen aandachtig te luisteren naar wat [deze reactionaire filosoof, e.v.s] heeft te zeggen."
Na lezing van dit artikel is me opeens zonneklaar waarom Zelensky de vergelijking met de Sjoa trekt. De nazi´s en Doegin/Poetin drinken uit dezelfde vergiftigde bron en beide waren/zijn er op uit de geopolitieke verhoudingen in de wereld ingrijpend te veranderen.
