Sjabbatmiddag, twee weken geleden, in het kleine pittoreske appartement van B., een uit de V.S. afkomstige free lance journaliste. Overige aanwezigen: M. en Ch., een Nederlands-Israëlisch echtpaar, sinds twee jaar vanuit Nederland teruggekeerd naar Jeruzalem; A. en C., een Amerikaans-Israëlisch echtpaar, en ik. Het was een drukkend hete dag, onze gastvrouw had gezorgd voor ijsthee en andere koude dranken. Het gesprek ging aanvankelijk over de dreigende aanleg van een Light Rail verbinding door Emek Refaiem, de hoofdstraat tussen Baqa en de German Colony. A., die een bijzonder actieve rol heeft gespeeld in het buurtcomité dat een alternatief plan opstelde, een plan dat zelfs goedkoper zou zijn en waardoor de schilderachtige straat gespaard zou blijven, legde ons uit waarom dit soort stedelijke vernieuwing zo moeizaam gaat in Israël. Cliëntelisme speelt hier nog steeds een grote rol. Als de regering eenmaal een budget beschikbaar heeft gesteld, moet dat budget nog door allerlei lagen heen, en overal zitten er figuren met hun eigen gunstelingen, die allemaal een partje van de koek willen: cliëntelisme, met de bijbehorende corruptie.
Zo kwamen we op de komende verkiezingen (zucht, de tweede keer al dit jaar). Op wie zouden wij, een progressief gezelschap, stemmen? Degenen die kunnen stemmen tenminste, want heb je alleen een Nederlands paspoort, dan ben je ‘permanente inwoner’ zonder stemrecht. Dat Netanjahoe weg moet, Israëls langstzittende premier, tegen wie drie gerechtelijk onderzoeken lopen en die zich om zijn huid te redden met rechts-extremisten wil verbinden, daar waren we het over eens. Maar A. zei: “Ik weet echt niet waar ik op moet stemmen. Voor het eerst zie ik geen duidelijke keuze.”
Kachol ve Lavan, de partij van ex-generaal Benny Gantz en Yair Lapid?, opperde ik. Die hebben als programmapunt 1: weg met Bibi. Verder een nogal vaag programma. Wat betreft economische kwesties, de enorme inkomensongelijkheid, of de nationale veiligheidssituatie is er weinig verschil tussen Kachol ve Lavan en Likoed. Wel wat betreft de rechtsstaat: Kachol ve Lavan heeft bescherming van de gerechtshoven en anti-corruptie in het vaandel. En Gantz komt over als een rechtschapen iemand, misschien ietwat onhandig, en geen sluwe politieke dealtjesmaker zoals Bibi, maar daar wilden we toch juist van af?
Zelfs Gideon Levy beschrijft Gantz in Haaretz als een fatsoenlijke, bescheiden Israëli-van-de-oude-stempel. Maar, schrijft hij, dat is niet genoeg – Israël heeft geen alleen maar menselijke leider nodig, maar een revolutionair, die de zelfgenoegzaamheid door elkaar moet schudden: “Alles minder dan chemotherapie, haalt niets uit.”
De Democratische Unie dan, een coalitie van Baraks Democratische Partij met Stav Shaffir, (ex-Arbeid) en Nitzan Horowitz van Meretz? Shaffir was in 2011 een van de leidsters van de grote sociale protesten tegen ongelijkheid en armoede, en is zover ik weet de enige politica die het over de klimaatcrisis heeft. Ook overigens heeft de partij een goed programma: geen deelname aan een rechtse regering onder leiding van Netanjahoe of een van zijn volgelingen; verdediging van het democratische karakter van de staat, vooral van het Hooggerechtshof; afschaffing van de natie-staat wet, die Israëlische Arabieren een tweederangs status geeft; het streven naar een politieke overeenkomst met de Palestijnen. Partijaanvoerder is Horowitz, op de negende plaats van de lijst staat Noa Rothman, een kleindochter van wijlen premier Rabin, en Barak staat pas op nummer 10. (In Israël bestaat de mogelijkheid van voorkeursstemmen niet.)
Dus, Democratische Unie? “Nee”, riep A. uit, “een partij waar Barak in zit, daar stem ik niet op.” Inderdaad is het wat vreemd om te zien hoe Barak, na zijn aftreden als premier multimiljonair geworden door redevoeringen aan en consultancy voor de economische elite in de V.S., (onder wie Jeffrey Epstein) zich nu afficheert als een links politicus.
Wat is er nog verder op links. De Arbeid! Ooit de grootste Israëlische partij, de partij van Ben Goerion, Golda Meir, Jitschak Rabin. De partij die stond voor sociaal-democratie, het kibboetssysteem, de vakbeweging, de twee-staten oplossing. De Arbeid haalde in de verkiezingen van april jongst leden maar zes zetels, veel kiezers waren naar Kachol ve Lavan overgelopen. Onder leiding van Amir Peretz is de Arbeid samengegaan met Gesher, een partij opgericht door Orly Levy-Abelkasis, vroeger van het rechtse Jisrael Beiteinoe. Hoewel Abelkasis als Knessetlid vaak sociale kwesties aan de orde heeft gesteld, wordt dit samengaan gezien als een verzwakking van het linkse karakter van de Arbeid. Peretz heeft om onbekende redenen – misschien om een Asjkenazisch publiek te trekken? – zijn kenmerkende snor afgeschoren en ziet er nu uit als mister Nobody. Maar in ieder geval zit Barak er niet bij.
De laatste partij met linkse standpunten is de Joint List, een samenvoeging van vier verschillende Arabische partijen, Balad, Hadash, en de United Arab List. Het is politiek gezien een nogal bont gezelschap, waaronder zich communisten bevinden, socialisten, feministen, Arabische nationalisten en islamisten. Ondanks verschillen tussen de drie partijen – de kiezers van Balad zijn bijvoorbeeld voornamelijk Arabieren uit de middenklasse, en christelijke of seculiere Arabieren, terwijl Hadash, oorspronkelijk een linkse socialistische partij zich populistisch en nationalistisch is gaan ontwikkelen – is de Joint List in zijn geheel anti-zionistisch en voor terugkeer van alle Palestijnse vluchtelingen (en hun nakomelingen) naar Israël.
De lingeriewinkel in Emek Refaiem heeft weer een passende verkiezingsetalage
We kwamen er niet uit, ruim twee weken geleden; de eigengemaakte pruimentaart van onze gastvrouw was heerlijk, maar onze stemming was wat somber.
Toen ik vanochtend deze column begon te schrijven klonk er opeens een enorm geraas buiten, straaljagers. Ze kwamen twee of drie keer over, zelfs de poes werd er onrustig van. Op Secret Jerusalem, een Facebookgroep, bleken veel mensen zich af te vragen wat dit was. Een verkiezingsstunt van Netanjahoe? Waarschijnlijk een militaire oefening vanwege de oplopende spanningen bij de grens met Syrië en met Libanon.
De verkiezingsvoorspellingen luiden dat de uitkomst niet veel anders zal zijn dan de vorige keer in april – hoewel, Kachol ve Lavan schijnt nu een kleine voorsprong te hebben op Likoed – en dat er waarschijnlijk een regering van nationale eenheid uitrolt. Zonder Bibi? Of zonder religieuze partijen?
Na 17 september weten we meer.
