Twee weken geleden was ik te gast op een potluck sjabbesmaaltijd van negen à tien mensen. De gastvrouw, die ik ken van de Jewish Renewal gemeenschap Nava Tehila, maakt een veganistische indruk, maar de gerookte zalm waarvan ik had gevraagd of het oké was om die mee te brengen, werd graag ontvangen. Ik kwam naast een pittige oudere vrouw te zitten, Joan Rosen, een Joodse gezinstherapeute uit Californië. Op de een of andere manier – tien Israëlische Joden bij elkaar – kwam het gesprek op stress en trauma’s, en of je die ooit kunt kwijtraken. “Bijna iedereen in Israël is getraumatiseerd na alle oorlogen en twee intifada’s”, zei ik. Joann knikte instemmend. Ze demonstreerde bij een van de mede-aanzittenden, die spanningshoofdpijn had, hoe je die kunt laten verdwijnen door afwisselend je aandacht te focussen op de pijnplek en op een andere plek van je lichaam die prettig aanvoelt. Ah, Somatic Experience! riep ik uit, daar heb ik ooit oppervlakkig kennis mee gemaakt. Daarop nodigde ze me uit een tweedaagse CRM workshop te volgen die ze in het Islamitisch Museum in Jeruzalem zou geven.
CRM staat voor Community Resilience Model (resilience is veerkracht), een door het Trauma Resource Institute in de V.S. ontwikkelde methode. De kern van het programma is het herstellen van het natuurlijk evenwicht van het zenuwstelsel, na een persoonlijke of collectieve traumatische ervaring. Het doel is om gemeenschappen te helpen vormen, (vooral in conflictgebieden, achterstandswijken, gebieden die blootstaan aan natuurrampen) en ze de methodes te geven om stress beter te kunnen hanteren en trauma’s te verwerken. Joann vertelde dat ze net terug was uit Haifa, waar ze twee weken met moslimvrouwen uit de Arabische wijk in de benedenstad had gewerkt. “Die vrouwen pakten de methode gemakkelijk op. Het is empowering, geeft ze handvaten om conflicten in het gezin, met hun man of in de clan, op te lossen.”
Er deden ongeveer twintig personen mee aan de workshop, niet alleen vrouwen, ook een paar mannen. Een van de vrolijkste was een jonge Afrikaan die al tien jaar(!) als illegale vluchteling in Israël bleek te wonen. En dus ieder moment als ongewenste vreemdeling kan worden uitgezet. Het lichtpunt in zijn onzekere leven is het zoontje dat hij sinds kort heeft – hij woont niet samen met de moeder begreep ik – en dat hij iedere dag naar de crèche brengt en afhaalt, hij straalde van trots. Er waren een aantal Joods-Israëlische vrouwen, onder wie één duidelijk orthodoxe, en een aantal Arabische vrouwen die ik aanvankelijk voor Joodse vrouwen aanzag, zo weinig kom ik in contact met middle-class Arabische vrouwen die zich seculier kleden en hetzelfde soort gouden sieraden dragen als hun mizrachi Joodse zusters van middelbare leeftijd. Eén duidelijk islamitische vrouw, in spijkerbroek met hoofdbedekking. Een Finse christelijke vrouw. Een Israëlisch-Iers echtpaar, boeddhisten. Kortom, een leuk gemengd gezelschap.
De eerste dag besteedde Joann Rosen aan het doornemen van de theorie van CRM. Direct aan het begin vroeg ze ons allemaal hoe we ons voelden. Waren we nog slaperig zo zonder koffie, waren we licht zenuwachtig, opgewonden of juist depri? Bij iedere antwoord vroeg ze: waar voel je dat in je lichaam? Let op je ademhaling, op je hartslag, op temperatuursveranderingen in je lichaam, zweten, op bepaalde bewegingen van je handen, je hoofd, je nek et cetera. Dit was de rode draad van de twee dagen, een nauwkeurig bewust worden van sensaties in het lichaam. De tweede oefening bestond er uit de aandacht af te wisselen van een plek die plezierig en veilig (of op zijn minst neutraal) aanvoelde, bijvoorbeeld de handen, of de voeten, en de plek die onplezierig aanvoelde. Het vergde enig geduld, en een sterke verbinding met de prettige plek, maar door dat afwisselen riepen de meeste mensen op een gegeven moment verbaasd uit dat het vervelende gevoel weg was, de buikpijn verdwenen et cetera. Uiteraard werd er geoefend met ‘kleine ergernissen’, niet met een heftig trauma. We waren het proces van tracking zoals het wordt genoemd, net aan het leren.
Een ander hulpmiddel (resource) als tegenwicht voor een trauma is een positieve herinnering aan een veilige situatie, een prettige ervaring, een geliefd persoon, een geliefd dier, of een spirituele gids, die maken dat je je beter voelt, die een bron van kracht, vreugde of veiligheid vormen.
Op een videoscherm liet Joann grafische beelden zien van de ‘veerkrachtszone’, de bandbreedte waarin je je goed voelt. Dat verschilt per persoon; de een heeft een smallere bandbreedte wat betreft het aankunnen van stress dan de ander. Als de emotionele respons van je zenuwstelsel boven je eigen veerkrachtszone uitkomt, reageer je permanent gestresst, ook op kleine triggers (denk aan het gedrag van Israëli’s in het verkeer); blijft je zenuwstelsel langdurig in die alarmfase, dan kan dit omslaan in een permanente gevoelloosheid en in depressie. Met de CRM methode kan de respons van het zenuwstelsel worden gemoduleerd tot binnen de individuele veerkrachtszone. Met regelmatig oefenen kan die zone breder worden, oftewel je kunt stress tenslotte beter aan.
De tweede dag gingen we in tweetallen oefenen met de aangereikte methodes. (Hier ontdekte ik dat mijn uitgekozen partners Arabische dames waren.) Ondanks dat we met ‘lichte ergernissen’ werkten, kwam een van de deelneemsters bij een zó heftige gebeurtenis dat ze na de oefening nog een huilbui had. Helaas moesten we toen net het zaaltje verlaten om verder te gaan in een andere ruimte in het museum. Toen kreeg ik ‘Joann in actie’ te zien: ze liep samen met die vrouw heel langzaam de trappen op en liet haar aan één stuk door focussen op het gevoel in haar voeten, op het aanraken van de leuning, de toenemende branderige vermoeidheid in haar dijbenen, haar versnelde ademhaling, en toen we allemaal boven waren – het waren een heleboel trappen – was de vrouw ‘er uit’, snoot haar neus en kon op haar beurt haar partner weer begeleiden in de oefening.
We kregen een vijf pagina’s tellende handleiding mee, (met nog veel meer genuanceerde informatie dan ik hier weergeef), een kaartje over de iCHILL-app die via Google of Apple kosteloos kan worden gedownload, en waar het hele proces nog eens duidelijk wordt uitgelegd. Plus de raad om veel te oefenen met de methodes die ons waren aangereikt – “want anders is het niet meer dan een regeltje op je cv.”
In de dagen na de workshop kwam ik er achter dat Joann Rosen deel uitmaakt van een boeddhistische lekengemeenschap in Californië, wier leden haar hadden gesponsord om CRM naar Israël te brengen. Die sponsoring betaalde de huur van het museum en andere ruimtes, de eventuele tolken en andere onkosten en zorgde er voor dat de workshop gratis was. Ik heb grote bewondering voor dit soort boeddhistische groepen – Plum Village in Frankrijk, opgericht door de Vietnamese monnik Thich Nhat Han, is een andere – die zich belangeloos inzetten voor tikoen olam, het repareren van onze gebroken wereld.
