De Hagada probeert de jonge generatie vragen te laten stellen. Jongens en meisjes die het verhaal lezen of beluisteren, worden geacht na te denken en vragen te stellen, en daarom hebben we al snel in het begin de vier vragen, met meteen erna het voorbeeld van de vier zonen: de goede, de wijze, de luie en de slechte zoon.
Ikzelf herken me in alle zonen: gedurende mijn leven heb ik af en toe wel één van deze zonen gespeeld. En, voor de duidelijkheid: of ik goed, lui, slim of slecht was, kunt u aan mijn ouders vragen.
Maar waar ik me het meest mee vereenzelvig is de vijfde zoon. Of, eigenlijk: waar ik aan moet denken als ik over de vier zonen lees, is de vijfde zoon.
De vijfde zoon komt niet voor in de Hagada, omdat hij toen nog niet bestond. De vijfde zoon, volgens mij, is de zoon die zich amper bewust is van zijn Joods-zijn, die geen idee heeft waar onze tradities over gaan en die dus ook geen vragen kan stellen.
Deze vijfde zoon is onze verloren broer, onze verloren zoon, die erbij hoort, maar het niet weet en er dus niet bij is.
Elk jaar, tijdens de seider, als we over de vier zonen lezen, denk ik aan de vijfde zoon. Want dat is de afwezige zoon tijdens de seider. Het kan iemand zijn die zich niet bewust is van zijn Joodse afkomst, of iemand die niet weet wat zijn Joodse afkomst betekent, of iemand die aan tafel hoort te zitten en er niet bij is, om welke reden dan ook.
Onze plicht, volgens mij, is het om te zorgen dat de vijfde zoon erbij is, terug naar huis komt en zich kan nestelen in de warmte van zijn familie. Als Jehoede zie ik het als een plicht om al deze verloren zielen aan de seider-tafel te krijgen.
Ook u weet, net als ik, wie die vijfde zoon is of kan zijn: iemand die erbij hoort en er niet is, iemand die u bent kwijtgeraakt en er toch weer bij moet worden gehaald, iemand die gewoon die plek aan tafel moet hebben om weer thuis te zijn.
De vijfde zoon is degene die geen vragen kan stellen, niet omdat hij goed, slecht, slim of lui is, maar omdat hij niet weet wat te vragen: hij is er immers niet.
Laten we daarom, nadat we over de vier zonen lezen, niet alleen denken hoe wij als zoons (of dochters) zijn of worden gezien. Denk aan de vijfde zoon en vul uw hart (en het zijne) door hem aan uw tafel te zetten.
Dan heeft u uw extra antwoord op de vraag wat deze avond van alle andere avonden verschilt.
Chag Pesach sameach!
© Simon Soesan
