We wonen ruim zeven jaar in Israël. Waren het tot nog toe de vette jaren en breken nu de magere jaren aan? Voordat we naar Israël vertrokken (alija maakten, zoals dat in Joodse kring heet) hebben we uitgebreid nagedacht of het een verantwoorde stap zou zijn. Inmiddels is er door de in gang gezette constitutionele omwentelingen van het ultrarechtse kabinet Netanjahoe – met extreme, religieuze kolonisten en ultrareligieuzen op centrale posities – grote onrust ontstaan in de Israëlische samenleving. Veel Israëli’s (bijna een derde!) zeggen te overwegen het land te verlaten. Wat gaan wíj doen?
Alija betekent niet alleen naar Israël verhuizen, het staat ook voor het omhooggaan naar het religieuze Jeruzalem. De hoofdstad van Israël ligt ongeveer 800 meter hoger dan de Israëlische kuststrook met de stad Tel Aviv als het centrum van het seculiere Israël. Je kan ook het omgekeerde doen, dus afdalen vanuit Jeruzalem en vertrekken uit het land. Dat wordt jerida genoemd van het werkwoord laredet (omlaaggaan).
Bij het verlengen van ons huurcontract in juni, zei onze huisbazin dat ze min of meer had verwacht dat we zouden gaan vertrekken. De sociale onrust was op dat moment nog lang niet op zijn hevigst en we zeiden dat er nog wel wat meer moet gebeuren voordat we Israël achter ons zouden laten. Wat precies, daar beginnen we zo langzamerhand steeds meer over na te denken. Vooralsnog lijkt het ons wijs de volgende verkiezingen af te wachten.
Voor anderen, zoals Joop Soesan, die onvermoeibaar een dagelijkse podcast verzorgt voor Nederlandse geïnteresseerden die willen weten wat er in Israël gebeurt (en hij doet nog veel meer), is het al duidelijk. Hij kondigt al maanden aan dat hij teruggaat naar Nederland als Israël met Netanjahoe en zijn ultrarechtse en ultrareligieuze coalitiepartners aan het roer definitief de weg inslaat naar een land gebaseerd op de halacha, de Joodse religieuze wet. Hij vreest dat Israëli’s straks de auto moeten laten staan op sjabbat en dat is voor hem onverteerbaar. Net zo goed als hij het niet te pruimen vindt als er helemaal geen rekening meer wordt gehouden met minderheden, zoals Arabieren, LHBTIQ’ers (homo’s en anderen) en vrouwen, al vormt die laatste groep getalsmatig allerminst een minderheid.
Mijn vrouw en ik zijn dat volkomen met hem eens. Ook voor ons wordt de grens bereikt als de halacha bepalend wordt voor de levenswijze in het Joodse land. Dat orthodoxe Joden op die manier willen leven, ons best. Maar het wordt anders als iederéén onder dat godsdienstige juk door moet. En wij willen evenmin leven in een Joods land dat grote delen van Judea en Samaria (de Westoever) gaat annexeren, waarmee Israël ongetwijfeld de paria wordt van de gehele wereld. Voor een deel van de wereld is dat al zo, maar Westerse landen hielden de Joodse staat tot op zekere hoogte de hand boven het hoofd en dat zal dan echt voorbij zijn. Ongetwijfeld zullen ook de Verenigde Staten dan de tot nog toe ijzersterke banden met dit land herzien en dat ziet er dan weinig hoopgevend uit.
Maar zal het werkelijk zo ver komen? Weliswaar heeft de Likoed, die stevig in de greep is van Netanjahoe en zijn politieke vrienden, minderheidsgroepen als ultraorthodoxen en religieus-nationalistische kolonisten in ruime mate de vrije hand gegeven, doch de Likoed is beslist niet zó (ultra)religieus. Als het erop aankomt, kan ik me niet voorstellen dat zij zullen accepteren dat dit land een halacha-staat wordt. Netanjahoe verzekerde de Israëli’s onlangs dat zoiets niet gaat gebeuren en op dát punt wil ik hem nog wel geloven. Het gros van de Israëli’s (links, midden en ook rechts) moet er helemaal niks van hebben.
Voorts begrijpt Netanjahoe ook wel dat annexatie van grote delen van de Westoever een soort nationale zelfmoord zou zijn gezien de kritische stemming in de internationale arena over Israël. Als Israël dat zou flikken dan gaat dit land Zuid-Afrika achterna.
Niettemin is Benjamin Netanjahoe een kat in het nauw en die maken gekke sprongen. Hij heeft te maken met groepen die geen andere waarheid kennen dan hun eigen absolute waarheid. En ze menen het patent te hebben op wie Joden zijn en wat jodendom is.
Allereerst geldt dat voor de ultrareligieuzen die hun hele doen en laten baseren op de Tora en Talmoed. Dat is het enige dat telt. Het is het letterlijke woord van de Allerhoogste. Zij zijn echter geen volbloed zionisten. Het land is er voor hén, maar zíj zijn er niet voor het land. Zij drukken hun bijdrage aan de staat uit in het bestuderen van Tora en Talmoed en daar moet iedereen het maar mee doen. Het is niet voor niks dat de Asjkenazische partij United Tora Judaism (UTJ), die deelneemt aan de regering, een wetsvoorstel heeft aangekondigd waarin militaire dienst gelijk wordt gesteld aan studie aan een jesjiwa, dus een Talmoedschool. Likoed en ook de Shaspartij van de Arabische Joden lieten min of meer hun afkeuring blijken, want dat wetsvoorstel komt eigenlijk te vroeg. Let wel: te vroeg! Het ontbreekt de wereldvreemde UTJ aan een goed gevoel voor timing.
De fanatieke kolonisten kennen ook maar één absolute waarheid: Israël is het land enkel en alleen voor en van Joden. Daarmee is alles gezegd. Zij beschouwen zich als het beste dat Israël en het Joodse volk heeft voortgebracht. Ze zijn beter dan de seculieren. Die gaan weliswaar in dienst, maar ze zijn niet religieus. En ze zijn ook beter dan de ultrareligieuzen die net als zij religieus leven, doch weigeren om in het leger te dienen. Deze groep fanatici doet dat maar al te graag.
Recent had ik op Facebook een discussie met een op de Westoever (pardon, in Judea en Samaria) wonende kolonist van Nederlandsen huize over de ‘juridische staatsgreep’ die plaatsvindt. Zo noemen namelijk diverse tegenstanders de lopende pogingen van de huidige regering om het Hooggerechtshof opzij te zetten. Daar moet je bij hem natuurlijk niet mee aankomen. Volgens hem wordt de democratie hersteld door het inperken van de macht van het Hooggerechtshof. In zijn opinie moet het land op den duur “een echt Joods land” worden, waar de Tora de boventoon voert. Maar lees eens wat Yossi Klein Halevi daarvan vindt.
Er gebeurde ook iets anders tijdens onze discussie. Omdat hij weet dat ik liberaal-Joods ben, volgde er ook een tirade tegen deze vorm van jodendom, die in zijn ogen totaal geen jodendom is. Hij voorspelde dat deze ketterij binnen niet al te lange termijn zal worden begraven. Op een niet-Joodse begraafplaats, voegde hij daar nog aan toe. Dat veel liberale Joden volgens de Joodse wet onmiskenbaar als Jood of Jodin zijn geboren, vergeet hij voor het gemak. Ongetwijfeld ziet hij liberalen als vijanden van het jodendom. Daarom horen ze er niet bij. Als het om vijandigheid gaat, is het echter je reinste psychologische projectie.
Omdat ik op mijn Facebookpagina een cartoon had geplaatst van Herzl die moest kotsen door wat er allemaal gebeurt in Israël, zag hij dat als mijn afwijzing van Israël en wilde hij best een enkeltje Nederland voor mij kopen. Dat plaatje van Herzl was inderdaad wat onsmakelijk, maar wel raak! Want de kant die Israël opgaat door Netanjahoe, stond Herzl absoluut niet voor ogen. Minstens zo onsmakelijk en beledigend is dat vanuit zijn kring Joden die andere ideeën hebben over het wenselijke heden en de toekomst van dit land maar beter hun biezen kunnen pakken. Opgeruimd staat netjes, denken zij ongetwijfeld.
Maar zo zitten velen hier niet in elkaar. Die geven zich niet zomaar gewonnen. Toen wij naar Israël afreisden, wisten we dondersgoed dat dit land niet erg vriendelijk is voor niet-orthodoxe Joden. En natuurlijk wisten we dat voor velen hier jodendom primair religie is. Dat jodendom ook (in hun ogen louter seculiere) zionistische verbondenheid kan zijn met de Joodse geschiedenis en traditie, gaat er bij hen niet in. Dat je kan vinden dat de Tora eerder mensenwerk is dan een neerslag van op dicteersnelheid geuite tekst van een onzichtbare Godheid, dat vinden ze een gruwel. Je kunt ook naar God kijken zoals Spinoza deed. En Freud wist wel raad met de menselijke behoefte aan een persóónlijke God als vaderfiguur.
Fanatieke kolonisten willen de Tempel terug en meer van dat soort zaken uit het verre verleden. Ze zijn blind voor de wereld waarin we nu leven en zien andersdenkenden niet staan. Ze zijn de zeloten van deze tijd en maken Israël als Derde Tempel kapot. Ze zijn niet in staat goed met andersdenkende Joden, laat staan Arabische Israëli’s samen te leven. Ze lijken totaal niet te beseffen wat rabbi Hillel bedoelde toen een Romein hem vroeg of hij het hele jodendom kon uitleggen, terwijl hij op één been stond: “Wat je niet wilt dat jou wordt aangedaan, doe dat ook een ander niet aan. De rest is commentaar. Ga en leer.”
