De straat waarin we sinds kort wonen, is genoemd naar een kleine, doch niettemin historische veldslag in de jaren twintig van de vorige eeuw. Daar had ik geen idee van toen ik de straatnaam voor het eerst hoorde. Tel is ‘heuvel’, net zoals in Tel Aviv (Lenteheuvel). Chai is het Hebreeuwse woord voor ‘leven’. Dat zijn woorden die iedereen kent die een beetje geïnteresseerd is in Israël en jodendom. Het betekent dus Levensheuvel.
Tel Chai ligt in het uiterste noorden van Israël, als we de Golanhoogte even buiten beschouwing laten, en maakt nu onderdeel uit van kibboets Kfar Giladi. Libanon is vlakbij. De ‘levensheuvel’ was een kleine landbouwnederzetting in de jaren twintig van de vorige eeuw, die lag op door Joden aangekocht land. Zij bevond zich in een gebied dat door de Engelsen werd weggegeven aan de Fransen die na de Eerste Wereldoorlog het beheer hadden gekregen over Libanon en Syrië. Zoals bekend werden in die oorlog de Ottomanen verslagen en hun rijk werd verdeeld onder de Westerse overwinnaars. Noch de zionisten die druk bezig waren hun Joodse thuisland op te bouwen, noch de Arabieren, die uit waren op zelfstandigheid waren blij met die geste van de Engelsen. Uiteindelijk is de grens tussen de Engelse en Franse mandaatgebieden weer teruggeschoven en werd het gebied opnieuw onderdeel van het Engelse mandaatgebied Palestina.
In het voorjaar van 1920 werd de kleine Joodse landbouwnederzetting aangevallen door sji’ieten uit Libanon. Dat zouden wel eens de voorlopers van de sji’itische Amalbeweging en het latere door Iran uitgebouwde Hezbollah geweest kunnen zijn, vermoed ik. De Joden waren geen partij voor de veel grotere groep van honderden islamitische aanvallers. Uiteindelijk vielen er acht doden onder de zionistische pioniers en er waren vijf doden aan de andere kant te betreuren.
Toen ik me verdiepte in de achtergrond van onze straatnaam, kwam ik er achter dat de grote plaats Kirjat Sjmona genoemd is naar deze acht gevallenen. Ook kwam ik de naam Trumpeldor tegen, die ik kende van de gelijknamige straatnaam in Tel Aviv. Hij was een uit Rusland afkomstige immigrant die Joodse milities leidde en bij de slag om Tel Chai omkwam. Over hem valt veel meer te vertellen. Hij verloor zijn linkerarm toen hij als Russische officier diende in de Russisch-Japanse oorlog van 1904. Trumpeldor was de tweede Joodse officier in het Russische leger dat verder geen Joodse officieren kende, wel volop Joodse manschappen. Hij vocht ook aan geallieerde zijde in de grote veldslag bij Gallipoli, toen de Westerse mogendheden een smadelijke nederlaag leden tegen de Turken. Dat lag niet aan Trumpeldor, die werd geprezen om zijn onverschrokkenheid. Hij leidde de door de Engelsen toegestane transporteenheid met de opvallende naam Zion Mule Brigade.
Het gevecht om Tel Chai was één van de eerste schermutselingen tussen Arabieren en Joden die zich kwamen vestigen in hun vroegere vaderland. Het heeft sterke historische betekenis, omdat later de door de Arabische aanvallers verwoeste landbouwkolonie opnieuw werd opgebouwd. Die is nu onderdeel van een nabij gelegen grotere kibboets, zoals eerder vermeld.
Elk jaar vindt op de elfde van de maand adar een officiële herdenking plaats van de gesneuvelde Joseef Trumpeldor en zijn kameraden (mannen en vrouwen) die eveneens omkwamen.
Trumpeldor wordt zowel geprezen door rechts als door links. De laatsten wijzen op zijn activiteiten ter verdediging van de kibboetsiem die op socialistische leest geschoeid waren. Rechts Israël vereert hem vanwege zijn verzet in Galilea tegen de Arabieren en naar hem werd de rechtse jeugdbeweging Betar genoemd.
In het tegenwoordige Israël zal het niet meevallen om een spraakmakende figuur te vinden die wordt gewaardeerd door zowel links als rechts. Aan verbinding is dringend behoefte, maar de tegenstellingen zijn groot. Al kan het nog veel en veel erger, zoals bij de buren in Libanon, die recent zijn getroffen door een gigantische ontploffing in de haven en omringende, vooral christelijke wijken van Beiroet. Dat kon het land er helemaal niet bij hebben na de eerdere uitputtende burgeroorlog van 1975-1990, waarvan het land niettemin behoorlijk hersteld was. Daar kwam echter de klad in door de grote corruptie en economische malaise van de laatste decennia.
In Israël is de vraag of het land aan de vooravond staat van de vierde achtereenvolgende verkiezingen (ditmaal in coronatijd), in Libanon gaat het om de kwestie of het land wellicht aan de afgrond staat van een volgende vernietigende burgeroorlog.
