In opdracht van PAX, de grootste vredesorganisatie in Nederland, hield I&O Research een opiniepeiling onder Nederlanders over het Palestijns-Israëlisch conflict. Eén van de meest in het oog springende bevindingen is dat “de helft van de Nederlanders vindt dat er sprake is van apartheid in Israël en de bezette Palestijnse gebieden.” Althans, zo wordt één van de uitkomsten van de meningspeiling gepresenteerd op de website van PAX. I&O Research vindt op hun website daarentegen de nederzettingen het belangrijkste thema. Hoe zit het met dat onderzoek? Wat zijn de overige uitkomsten? Hoe is het onderzoek opgezet?
In de vaderlandse pers was niet veel te vinden over het onderzoek dat medio mei 2022 werd gehouden. Het Nederlands Dagblad besteedde er op 13 juni enige aandacht aan. Ook bij de Kanttekening, een vooral op ‘nieuwe Nederlanders’ gerichte nieuwssite uit Turkse (Gülen)hoek, kwam het onderzoek langs. Verder heb ik niets kunnen ontdekken. Mogelijk heb ik wat gemist. En ik weet niet of radio en tv er aandacht aan hebben besteed.
Het siert de onderzoekers dat in het onderzoeksrapport wordt begonnen met de cruciale vraag in hoeverre de deelnemers (hierna: de respondenten) aan de opiniepeiling op de hoogte zijn van de ins en outs van het langdurige én ingewikkelde Palestijns-Israëlisch conflict. Het blijkt dat 83 procent heeft aangegeven dat zij er een beetje (66 procent) of niets (17 procent) van af weten. Nog geen vijfde (16 procent) van de respondenten zegt er veel van af te weten. Wat dat precies inhoudt, is niet bekend. Een opinieonderzoek is nu eenmaal geen quiz.
Als het gaat om bekendheid met het officiële Nederlandse beleid inzake het Palestijns-Israëlisch vraagstuk zijn de cijfers nog dramatischer: 49 procent weet daar niets vanaf, 43 procent een beetje en slechts 7 procent veel.
Nadat ik deze cijfers had gezien, nam ik de resultaten met een flinke korrel zout. Niettemin is het interessant om te vernemen hoe in Nederland tegen het conflict wordt aangekeken. Het krijgt veel aandacht in vergelijking tot andere brandhaarden in de wereld met beduidend meer slachtoffers en grotere ellende. Al blijkt dat het overgrote deel van de respondenten er niet zoveel of niets vanaf weet, het roept wel allerlei heftige emoties op.
Door PAX wordt de peiling serieus genomen. PAX wil de resultaten namelijk gebruiken om de regering ervan te overtuigen een andere koers te gaan varen in het conflict. Voor PAX betekent dat een meer pro-Palestijnse en meer anti-Israëlische opstelling. Kijk naar wat ‘de bevolking’ ervan vindt, houdt PAX de regering voor.
In het onderzoek zijn ook vragen gesteld over de schuldvraag. Israël komt daarbij als de grootste boosdoener uit de bus: 62 procent vindt Israël volledig (20 procent) of grotendeels (42 procent) verantwoordelijk, terwijl voor Hamas de cijfers als volgt zijn: 13 procent en 47 procent. De Palestijnse Autoriteit (PA) op de Westoever (Judea en Samaria) komt er beter vanaf met 44 procent. In het onderzoeksrapport wordt Hamas een terreurbeweging genoemd conform de stellingname van de EU. Of de respondenten die informatie ook hebben gekregen, kan ik niet achterhalen. Aan de respondenten is wel informatie gegeven over de PA die slechts “beperkte bevoegdheden” heeft, aldus de rapportage. Niet raar dus dat de PA minder wordt verweten.
De onderzoekers zijn nagegaan of er een verband is tussen politieke voorkeur en het antwoord op de schuldvraag. Daarover wordt het volgende genoteerd in het onderzoeksverslag: “Kiezers van linkse en rechtse partijen verschillen sterk van mening als het gaat om wie verantwoordelijk is voor het voortduren van het conflict. Kiezers van rechtse (vooral religieuze) partijen houden Israël doorgaans nauwelijks verantwoordelijk en Hamas en de Palestijnse Autoriteit des te meer. Aan de links-progressieve kant vindt men echter dat de verantwoordelijk voornamelijk bij Israël ligt. Ook jongeren en Nederlanders met een migratieachtergrond leggen de verantwoordelijkheid voornamelijk bij Israël.”
Bovenstaande is voor insiders niet verrassend te noemen. In het onderzoek is gevraagd om het antwoord te onderbouwen. Daarbij wordt de volgende opsomming gegeven.
“Israël wordt voornamelijk het volgende verweten:
• Het bouwen van nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever
• Het onderdrukken van de Palestijnen
• Het gebrek aan intentie tot vrede
• Het gebruik van ‘disproportioneel’ geweld
Terwijl Hamas het volgende wordt verweten:
• Het provoceren van Israël (middels raketten)
• Terrorisme/extremisme
• Het ontkennen van het bestaansrecht van Israël
• Het weigeren van compromissen”
Ook is gevraagd naar de opvatting over de nederzettingen, eventuele sancties en mogelijke apartheid (waarbij ook is gekeken naar links-rechts, wat weer geen verrassingen oplevert):
“Een meerderheid van de Nederlandse bevolking (56 procent) vindt dat Israël moet stoppen met het bouwen en uitbreiden van nederzettingen in de Palestijnse gebieden. Slechts zes procent is het hiermee oneens.
Mocht Israël toch doorgaan met het bouwen van nederzettingen dan vindt 38 procent van de bevolking dat Nederland sancties moet opleggen. Achttien procent is het daarmee oneens. De helft (51 procent) van de Nederlanders vindt dat er sprake is van apartheid in Israël en de Palestijnse gebieden.”
En tot slot:
“De meerderheid (57 procent) van de Nederlanders vinden dat de Nederlandse regering zich actiever moet uitspreken over mensenrechtenschendingen door Hamas. Slechts acht procent vindt van niet. Dit geldt in gelijke mate voor Israël: 54 procent wil dat de regering zich actiever uitspreekt over mensenrechtenschendingen door Israël, elf procent is het oneens.”
Kees Broer, een bekende pro-Israël activist, heeft zich in zijn kritische bespreking van het onderzoek net als ik verbaasd over de wijze waarop de steekproef is opgezet. I&O Research heeft namelijk gebruikgemaakt van het eigen onderzoekpanel, dat volgens eigen zeggen zeer zorgvuldig is samengesteld. Maar daarnaast is er een steekproef getrokken uit een ander panel, te weten PanelClix. Daarbij gaat het louter om Nederlanders met een niet-Westerse migratieachtergrond. Het totale aantal respondenten was 1.281, waarvan 995 (78 procent) uit het eigen I&O Research Panel en maar liefst 286 (22 procent) uit PanelClix. Is het eigen panel van I&O Research opeens niet goed genoeg? Zijn niet-Westerse migranten daarin soms ondervertegenwoordigd? Of speelt er iets anders?
Het aantal respondenten met een niet-Westerse oorsprong (vooral Turkse en Marokkaanse Nederlanders) is erg groot te noemen. Té groot gezien de bevolkingsopbouw. En juist in deze groep heersen veel negatieve oordelen over Israël. Het lijkt er zowaar op dat I&O Research de opdrachtgever een handje heeft willen helpen bij het verkrijgen van de gewenste onderzoeksresultaten.
Interessant is wat Kees Broer daarover te melden heeft. Hij heeft contact gezocht met de onderzoekers vanwege de extra, en erg grote steekproef die is toegevoegd aan het eigen panel van I&O Research. Dan blijken volgens de onderzoekers de aantallen opeens anders te liggen. Er zou een fout gemaakt zijn in de eerste rapportage: het ging niet om 286 extra respondenten, doch om 202. Dat is later hersteld, aldus I&O Research. Merkwaardig, dat gegoochel met cijfers achteraf. Is het echt een telfoutje? Je zou er wantrouwend van worden, toch?
Ook bij wetenschappelijk opinieonderzoek omtrent het Palestijns-Israëlisch conflict kan je er blijkbaar niet helemaal van op aan dat de onderzoekers zich volstrekt onpartijdig opstellen. Al is bij het onderzoek en in de rapportage – zo is mijn indruk – wel getracht niet volledig mee te gaan met wat de opdrachtgever er erg graag uit wilde halen: het ligt allemaal aan Israël.
