We vertrokken uit Nederland toen het Christelijke Paasfeest naderde. Mattheustijd dus in Nederland. Ik had me heilig voorgenomen om mezelf nog één keer onder te dompelen in deze Hollandse traditie. Het kwam er niet van. Te druk met al onze voorbereidingen voor het vertrek, waardoor een avond Mattheus Passion in het Concertgebouw er niet meer in zat. Ik had me erbij neergelegd.
Pal voordat we vertrokken, kwamen we een kennis tegen die zei dat ze niet naar onze afscheidsreceptie kon komen. Ze voegde daaraan toe dat zij ons heel misschien binnenkort in Israël zou zien, want ze ging met haar dochter mee die daar zou optreden. Op mijn vraag wat voor optreden dat zou zijn – we wisten dat haar dochter al enige jaren geleden was begonnen aan een internationale zangcarrière – kreeg ik geen duidelijk antwoord. Na veel aandringen kwam er met horten en stoten uit dat haar dochter zou meedoen aan de Israëlische variant van … de Mattheus Passion. De aarzeling werd veroorzaakt door de beruchte teksten van de Mattheus, berucht voor Joodse toehoorders althans. Dat er blijkbaar een Mattheus-uitvoering in ons nieuwe woonland zou zijn, knoopte ik in mijn oren.
Via internet wist ik te achterhalen dat er in de periode dat wij aankwamen drie uitvoeringen van de Mattheus Passion waren: één in Jeruzalem, één in Tel Aviv en ook één in Zichron Jaäkov. Onze dochter, die al heel druk bezig was met het regelen van allerlei dingen voor onze aankomst, vroeg ik ook nog eens om drie plaatsen te reserveren voor de Mattheus in Tel Aviv. Dat was voor ons het dichtste bij.
Het concert vond plaats in de gehoorzaal van het Conservatorium in Tel Aviv. Dat ligt vlakbij het huis van onze dochter. We konden er lopend naar toe. Het zag er wel wat anders uit dan het vertrouwde, toch wat statige Concertgebouw. De sfeer was informeel, zoals zo vaak in Israël. Eenmaal in de niet al te grote zaal bleek het podium vrij klein. Ik vroeg me af wat dit in hemelsnaam voor Mattheus zou gaan worden. Waar moest het grote koor dan staan? In het programma had ik wel iets gelezen (op de Engelse bladzijden) dat het om een zeer originele versie ging die was opgeduikeld door onze ‘eigen’ Joodse Felix Mendelssohn Bartholdy. Als ik het goed begreep, werd deze versie naar Israël gehaald door dr. David Shemer, ‘founder, conductor and musical director of the Jerusalem Baroque Orchestra’.
Om een lang verhaal kort te maken: het was een prachtige Mattheus. Klein maar fijn, of mooier gezegd: intiem en subliem. De volledige Duitse versie met Hebreeuwse en Engelse boventiteling. Een juweel van een orkest, niet groot, maar de orkestleden zijn wel Bachkenners. Twee kleine koren met hemelse zangpartijen. De dochter van onze kennis uit Amsterdam maakte haar rol waar in dit bijzondere gezelschap van internationale en ook Israëlische solisten. Verwacht van mij geen gedegen recensie want ik ben maar een gewone muziekliefhebber die valt op Bach en andere barokmuziek. Ik denk echter dat voor zo’n versie ook in Nederland best belangstelling zou kunnen zijn. In ieder geval bij liefhebbers die aan een andere Mattheus Passion toe zijn.
De Mattheus-uitvoering maakte onderdeel uit van een Bachfestival in maart 2016 in Israël. Er hoorde ook een tentoonstelling bij die vanuit Eisenach in Duitsland (de geboorteplaats van de oude Bach) naar Israël was gehaald. Gedurende de tentoonstelling in Jeruzalem kon ook een lezing worden bijgewoond met de intrigerende titel Bach’s St Matthew Passion: brought back by a Jewish Boy. In de lezing zou ook aandacht worden geschonken aan “the frequently-heard question of whether Bach’s music is in any way ‘anti-Jewish’”. Ik denk dat onze Amsterdamse kennis in haar nopjes zal zijn met deze aandacht voor het geaccepteerde antisemitisme in de tijd van Bach. Men wist toen niet beter … Trouwens, deze Mattheus was niet de eerste uitvoering in Israël. De teksten van Bach en vooral zijn magistrale Passiemuziek klonken hier al eerder.
Bij het zoeken naar de plek waar de Mattheus was te horen, viel me op dat de Jeruzalemse uitvoering in het YMCA zou zijn. Een goede Israëlische vriendin van ons - zij was aanwezig bij onze aankomst op Ben Goerion toen we alija maakten – zwaait daar de scepter over de internationale kinderopvang. Zij liet ons ooit genieten van het fraaie uitzicht op de toren van het YMCA, tegenover het King David Hotel. Ze vertelde dat er een carillon hangt dat van tijd tot tijd wordt bespeeld (zo ook tijdens dit Bachfestival). Wat ze niet vertelde, is dat er dus ook concerten worden gehouden in het YMCA. Iets om in de gaten te houden nu we hier wonen.
Verder viel me op dat er een uitvoering was in Zichron Jaäkov. Nu is dit een fantastisch leuk plaatsje waar veel wijnkelders te vinden zijn, onder andere die van Tishbi. Tijdens al onze Israëlische vakanties gingen we als het even kon daar buurten. We hadden er zelfs bijna gewoond in plaats van nu in Herzliya. Maar wat deed de Mattheus Passion ausgerechnet daar?
Het heeft alles te maken met het luxueuze Elma Hotel waar kunst op de voorgrond staat. Het gebouw is oorspronkelijk neergezet in 1968 als sanatorium van een fonds van de Israëlische vakbond Histadroet. Het hotel is gebouwd tegen de berghelling waar Zichron Jaäkov op ligt, een uitloper van het Karmelgebergte. In 2006 werd het gekocht door de steenrijke Lily Elstein, de weduwe van een telg uit het geslacht van de Teva Farmaceutische Industrie. Zij heeft het laten maken tot wat het nu is. Als je dat weet, is het niet zo merkwaardig dat juist daar eveneens een uitvoering van de Mattheus Passion was.
Het toeval wil dat een oom van onze oudste Israëlische schoonzoon er vaak naar toe gaat, omdat hij daar niet al te ver vandaan woont, in Pardes Chana. Hij nodigde ons na onze aankomst uit om een concert bij te wonen. Zo kwamen we dus binnen in het Elma Hotel en niets is overdreven van de superlatieven waarmee het overladen wordt. Daar gaan we vaker naar toe, dat is duidelijk. Net als naar de gehoorzaal van het Tel Aviv Conservatorium en het YMCA.
De tips die we meekregen uit Nederland om in ons nieuwe thuisland een concert te bezoeken, beperkten zich niet tot klassieke muziek. Zo maakte de vader van de vriend van onze middelste dochter ons attent op het optreden van Brian Wilson in Israël in de maand juni. Voor wie het niet weet: Brian Wilson is de motor achter The Beach Boys waarvan hij met twee inmiddels overleden broers en wat vrienden deel uitmaakte. Die vader is helemaal weg van The Beach Boys. Ik mocht hun ongecompliceerde muziek ook altijd, maar of het goed genoeg was voor een concertbezoek, daar was ik nog niet helemaal uit.
Brian Wilson treedt op bij ons om de hoek, ontdekte ik nadat we hier in Herzliya waren neergestreken. Op loopafstand van ons huis in het aangename stadspark van de buurgemeente Ra’anana. In dat park is een amfitheater te vinden waar Brian en zijn ploeg zullen schitteren, hopen we. We hebben toch maar kaartjes gekocht, want eigenlijk mag je dit speciale concert niet missen. De wereldtour van Wilson is opgedragen aan Pet Sounds, waarmee The Beach Boys een halve eeuw lang furore maakten. Allerlei succesnummers (Sloop John B, God only Knows) werden toen gelanceerd. Good Vibrations, Barbara Ann en noem maar op zijn ook onvergetelijke hits, van andere lp’s.
Aan muziekcultuur zullen we niks tekort komen in dit land. De enkele popgroepen (Pink Floyd vooral) die Israël mijden of uitdrukkelijk boycotten ten spijt. Ook op het gebied van beeldende kunst en andere kunsten telt Israël mee. Dat maakt het voor ons makkelijker om Nederland achter ons te laten, al zullen we het Concertgebouw, het Stedelijk Museum, Boijmans en andere kunstoorden niet vergeten.
