In Nederland komen nauwelijks aardbevingen voor. De laatste noemenswaardige deed zich in Limburg voor in het jaar 1992, als ik goed ben geïnformeerd. In Roermond was toen een beving met een kracht van 5,8 op de schaal van Richter. Er was vrij veel materiële schade; een kerktoren stortte gedeeltelijk in. Er was geen sprake van lichamelijk letsel.
De langdurige aardgaswinning in het noorden heeft de laatste jaren tot steeds meer aardschokken in dat gebied geleid. Heel vervelend voor Groningers, want er komen forse scheuren in hun huizen. Die worden daardoor minder waard. Maar ook de psychische schade is groot. Mensenlevens zijn er gelukkig niet mee gemoeid. In Amsterdam, waar wij woonden, was helemaal niets te merken van bodemschokken.
Na onze alija (emigratie naar Israël) in maart 2016 hebben we meer te maken gekregen met het fenomeen aardbevingen. Louter via de krant, want zelf hebben we, chas wechalila (God verhoede), zoiets nog niet aan den lijve ondervonden. De plaats waar wij wonen, Herzliya, bevindt zich niet in een gebied met een groot aardbevingsrisico. Daarvoor moet je meer in het noorden zijn, rond het meer van Galilea (ים כנרת = jam kineret). De laatste weken vinden daar telkens wat lichtere tot iets krachtigere aardschokken plaats. De meeste met een kracht van rond de 3 tot 5 op de bekende schaal van Richter.
In de pers spreken experts elkaar tegen. De één zegt dat Israël zich moet voorbereiden op een grote aardbeving, anderen houden het erop dat het zal meevallen of dat doemscenario’s niet te verwachten zijn op basis van de huidige informatie. De laatste grote bevingen waren in 1927 en daarvoor in 1836. Eén expert leidt daaruit echter af dat eens in de honderd jaar een grote aardbeving te verwachten is, dus is er wat aanstaande …
In Israël bestaat een nationaal bouwprogramma om oude huizen (van voor 1980) aardbevingsbestendig te maken. Het heet Tama 38, een acroniem voor Tochnit Mitar Artsiet (zoiets als Nationaal Overzichtsplan).
Het programma is gestart in 2005. Het vormt onderdeel van de nationale inspanningen om de schadelijke gevolgen van een grote aardbeving zo beperkt mogelijk te houden. Israël ligt nu eenmaal langs de Oost-Afrikaanse Slenk, een langgerekte sleuf in de aardkorst, die loopt van Mozambique tot aan Syrië. Hij vormt een breukvlak tussen twee grote tektonische platen die zich uiterst langzaam uit elkaar begeven. Op de zeer lange termijn zal Oost-Afrika zich afsplitsen van de rest van de Afrikaanse plaat.
Het noordelijke deel van de slenk wordt gevormd door de Jordaanvallei. Ook de Dode Zee en het Meer van Galilea, die door de Jordaan met elkaar worden verbonden, maken deel uit van de Grote of Oost-Afrikaanse slenk. Daardoor is het aardbevingsgevoelig gebied.
Toen het Tama 38-plan begon, werd berekend dat meer dan een miljoen huizen in aanmerking zouden komen voor deze grondige vorm van renovatie. Het werkt zo dat projectontwikkelaars huiseigenaren benaderen of een groep huiseigenaren schrijft een projectontwikkelaar aan. Het vergt wel een offer van de bewoners, want de renovatie duurt zeker twee jaar.
Te renoveren pand
Het geheel wordt bekostigd doordat er na de verbouwing één tot twee verdiepingen bij zijn gekomen, wat natuurlijk tot interessante inkomsten leidt voor projectontwikkelaars die de extra verdiepingen kunnen verkopen. De huiseigenaren profiteren er ook van, want er komen kamers bij voor iedere verdieping plus dat er in de regel ook voor een lift wordt gezorgd. De buitenkant krijgt voorts een grondige facelift. Waar het echt om draait, is natuurlijk dat het appartementengebouw veel steviger wordt door zwaardere betonpilaren of extra muren. Oude huizen hebben in vergelijking daarmee slechts wat zielig aandoende pilaren, die wat weg hebben van een soort luciferstokken van beton. Er is weinig fantasie voor nodig om te bedenken dat deze huizen het niet gaan redden bij een flinke aardbeving.
Gerenoveerd flatgebouw
Ons huis is niet zo hoog en het is wat atypisch gebouwd, waardoor het vrij stevig aandoet. Aan de andere kant van waar wij wonen, zie je de pilaren die ik zojuist omschreef als luciferstokken. Daar zou het wel eens mis kunnen gaan als de aarde hier mocht gaan beven. Ons huis komt overigens niet in aanmerking voor Tama 38, want het is niet hoog genoeg, geloof ik, of het telt te weinig vierkante meters aan vloeroppervlak.
Onze oudste dochter en haar echtgenoot plus twee kinderen woonden eerst in een oud huis in Herzliya. Dat is verleden tijd, ze zijn onlangs een paar honderd meter verhuisd naar een gerenoveerd gebouw, dat aardbevingsbestendig is gemaakt. Ze hebben een gemeenschappelijk lift, zij het een kleintje, plus een paar extra kamers. Keuken en badkamer zijn gemoderniseerd. Eén van de extra kamers is de mamad, de beveiligde kamer. Prettig om te hebben als het tot een oorlog mocht komen met de kans op bombardementen of raketinslagen, bezorgd door onze vriendelijke buurlanden.
Ons huis heeft geen beveiligde kamer, wel een schuilkelder (מקלט = miklat) onderin het trappenhuis. Die is nu hermetisch afgesloten met een zwaar hangslot. Toen ik aan de bovenburen, met wie we regelmatig contact hebben, vroeg of zij misschien de sleutel hadden, bleek dat ook zij die niet hebben. Ze hadden verder geen idee waar de sleutel was en wie er momenteel gebruikmaakt van de miklat.
Typisch Israël. Niemand maakt zich in normale tijden druk om de bruikbaarheid van de miklat. Vaak staan er fietsen in of kinderwagens. Hij wordt veelal gebruikt als een rommelige opslagruimte. In ons geval is die waarschijnlijk zelfs verhuurd of zoiets. Als de nood echter aan de man komt, duikt er ergens een sleutel op, de fietsen plus kinderwagen gaan eruit, zodat er mensen in kunnen om te schuilen bij een alarm.
Nog even over Tama 38. De huizen worden er veel mooier op. Aan de buitenkant dan. Renovatie binnen is vaak een kwestie van wat eigenaren er zelf van willen maken. Dat kan een reden zijn waardoor een Tama 38-project spaak loopt: als het merendeel van de particuliere eigenaren tegen is, omdat men tegen de rotzooi opziet en binnen zelf al van alles heeft gerenoveerd, gaat het feest niet door. Vaak wordt dit bouwprogramma echter wél met beide handen aangegrepen. Het succes kan dan zo groot zijn dat bijvoorbeeld de rioolcapaciteit in een buurt tekort gaat schieten. Er komen immers nogal wat verdiepingen, en dus bewoners bij, wat leidt tot meer belasting van de infrastructuur.
Tama 38 is behoorlijk populair in Herzliya. Er wordt hier veel gerenoveerd. Van haperende infrastructuur hebben we tot op heden geen last gehad. Elektriciteitsstoringen hebben we bijvoorbeeld nauwelijks meegemaakt. Alleen in het begin, toen we hier net woonden, was de elektriciteit ’s nachts kennelijk een keer uitgevallen, want de elektrische wekker stond te knipperen toen we wakker werden. Het is ook een keer voorgekomen dat de elektriciteit in ons huis ’s avonds helemaal uitviel, omdat we wasmachine en oven tegelijk aan hadden gezet. Het was even zoeken in het donker met een speciaal daarvoor klaar gezette zaklamp naar de zekeringenkast in huis. Die was er niet. In het trappenhuis ontdekte ik daarna elektriciteitsmeters en iets wat op aardlekschakelaars leek. Eentje stond de andere kant op dan de rest, waaruit ik concludeerde dat ik die moest hebben. (Plus dat het meternummer overeen kwam met het nummer op onze elektrarekeningen.) Inderdaad, na terugzetten van deze schakelaar, hadden we weer stroom. Uiteraard hebben we wasmachine eerst even stopgezet.
In Amsterdam hadden we veel meer last van uitvallende elektriciteit. Er was een periode dat het één tot twee keer per jaar goed raak was. Soms was het zelfs totaal mis in de hele buurt en zat iedereen een tijd in het donker. Dat hebben we hier nog niet gehad.
