Er is een mopje dat als volgt gaat: de derde prijs is drie dagen Den Haag, de tweede is twee dagen en de eerste prijs is maar één dag in Den Haag. Kortom, Den Haag is een stad waar je niet al te lang moet blijven. Toch zullen Israëlische juristen niet om de internationale stad van ‘vrede en recht’ heen kunnen. Zuid-Afrika heeft zoals bekend bij het in de hofstad gevestigde Internationaal Gerechtshof een klacht tegen Israël ingediend wegens het plegen van genocide in Gaza.
Hamas is niet aangeklaagd door Zuid-Afrika. Dat zal wel komen omdat de Zuid-Afrikanen alle pijlen op Israël hebben gericht. Bovendien vormt Hamas als terroristische organisatie geen staat, wat ook het geval is voor de rest van de Palestijnse gebieden.
Israël heeft de jurisdictie van het Internationaal Gerechtshof, dat geschillen tussen staten beslecht, niet erkend. Net zomin als Israël, en dat geldt ook voor de VS, het Internationaal Strafhof erkent. Dat laatste rechtscollege kan individuen vervolgen, bijvoorbeeld als die misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan. Daarentegen heeft Israël wel de Conventie tegen Genocide getekend en daarom zal Israël verschijnen bij het Internationale Hof van Justitie, zoals het mondiale gerechtshof ook wel wordt aangeduid.
Dat wordt dus spannend, want een eventuele veroordeling zal Israël niet lekker zitten en forse gevolgen hebben. Joden zijn bij uitstek slachtoffer geweest van een volkerenmoord die zijn weerga in de geschiedenis niet heeft gekend. En nu wordt de Joodse staat zelf van genocide beschuldigd. Heel wat anti-Israël fanaten verheugen zich er nu al op mocht de Joodse staat door het hof voor genocide op Palestijnen worden veroordeeld. Of dat gaat gebeuren, moet nog blijken. Al begrijp ik dat er al vrij snel een voorlopige, in principe bindende uitspraak kan komen.
Israël wil het uiteraard niet zo ver laten komen en zal alles uit de kast halen om aan te tonen dat van het bewust op grote schaal uitmoorden van Palestijnen in Gaza geen sprake is. Al komen er onmiskenbaar veel Gazanen om. Doch dat zijn lang niet altijd onschuldige burgers, zoals Hamas het doet voorkomen. Israël beschikt over veel bewijsmateriaal ter verdediging van wat het momenteel aan het doen is in de oorlog met Hamas. Zo zijn er de dringende oproepen aan de burgerbevolking om het strijdtoneel te verlaten via duizenden flyers die zijn uitgeworpen boven Gaza, de talloze telefoontjes, sms’jes ter waarschuwing voor een naderend bombardement van gebouwen, en dergelijke. Anderzijds vinden er ook bombardementen plaats in zogenaamde veilige gebieden in het zuidelijk deel van Gaza.
Wat daarbij niet helpt, zijn walgelijke uitlatingen van Israëlische politici ter rechterzijde, inclusief ministers, om: een atoombom op Gaza te laten vallen, Gaza met de grond gelijk te maken, de Gazanen uit Gaza te verdrijven, Hamasterroristen zijn net beesten, en meer van dat soort volstrekt verwerpelijke en ook nog eens stupide uitspraken. Die idiote kreten zijn echter géén regeringsbeleid. Geen van de bewindslieden in het oorlogskabinet zal die onderschrijven. Naar ik mag aannemen ook, of zelfs premier Netanjahoe niet, want hij kent de internationale arena als geen ander en hoort te weten hoe die formuleringen over Palestijnen elders in de wereld overkomen. Ook al hebben Hamas-strijders/terroristen zich schuldig gemaakt aan totaal verwerpelijke misdaden tegen onschuldige burgers, inclusief ouderen en baby’s. En houden ze mensen gegijzeld.
Netanjahoe heeft onlangs zowaar de bijna negentigjarige Aharon Barak benoemd als degene die Israël in Den Haag zal vertegenwoordigen in het panel van vijftien rechters dat zich gaat buigen over de genocide-aanklacht. Ook Zuid-Afrika is uitgenodigd om deel uit te gaan maken van dat panel, want zo is de procedure. Rechtse politici, zoals Smotrich, spreken schande van de uitverkiezing van Barak voor de heikele taak in Den Haag. Barak was jarenlang degene die het Israëlische Hooggerechtshof heeft geleid en die in de jaren negentig de macht van dat hoogste rechtscollege in Israël heeft opgerekt. Dat is precies datgene waar rechts en ultrareligieus Israël al enige tijd tegen te hoop lopen in het kader van de juridische hervormingen, waarmee de regering en Knesset ongebreidelde macht naar zich toe willen kunnen trekken.
Nu ben ik niet voor activistische rechters die op de stoel gaan zitten van gekozen politici, maar ik ben nog véél minder voor politici die menen dat zij dankzij hun verkiezing democratie kunnen opvatten als dictatuur van de meerderheid zonder noemenswaardige tegenmacht. Daarbij komt dat democratie als besturingsmodel voor een land weliswaar zo ongeveer het hoogste goed is, doch dat het wel wordt ingekaderd door rechtstatelijke beginselen. Als politici en vooral kiezers die principes loslaten dan loopt een beschaafde rechtsstaat op de democratische klippen. Een democratie kan zich nu eenmaal langs democratische weg om zeep helpen door te veranderen in een autocratie, dictatuur en wat dies meer zij.
Daarom begon het jaar 2024 naar mijn idee goed doordat het Hooggerechtshof het aandurfde de door de Knesset aangenomen wet over de ‘redelijkheidsclausule’ af te keuren. Dat gebeurde met de kleinst mogelijke meerderheid van 8 om 7, dus het was kantje boord. Daarbij moet ook nog worden aangetekend dat van de acht voorstemmers twee rechters reeds met pensioen zijn en slechts konden meestemmen als zij binnen drie maanden na indiening van een petitie tot het verwerpen van de ‘redelijksheidswet’ tot een uitspraak zouden komen. Dat is de reden voor het wat ongelegen moment voor de uitspraak middenin een oorlog. Overigens is die ‘redelijkheidswet’ aangenomen met 64 stemmen voor, dus ook niet bepaald een ruime marge. Zeker niet als je bedenkt dat een constitutionele wijziging normaal gesproken in parlementaire democratieën een twee derde meerderheid vereist, wat in Israël 80 van de 120 betekent.
Het hof heeft zich ook nog met overweldigende meerderheid van 12 om 3 het recht toegeëigend om te mogen oordelen over basiswetten (die met elkaar een quasi-grondwet vormen). Rechts Israël vindt dat het Hooggerechtshof van basiswetten die een constitutioneel karakter hebben moet afblijven. Maar wat is precies een basiswet? En is het niet erg kort door de bocht als zo’n wet met niet meer dan 61 van de 120 stemmen in de Knesset kan worden aangenomen?
Daarnaast heeft het Hooggerechtshof de invoering van een wet waarmee Netanjahoe ervoor heeft gezorgd dat hij langer aan de macht kan blijven, wordt uitgesteld tot na de volgende verkiezingen. De wet is namelijk gebaseerd op persoonlijk belang van de premier.
De juridische hervormingen zijn voorlopig geparkeerd zolang de oorlog met Hamas voortduurt. En het is niet uitgesloten dat er nóg een oorlog bij- of achteraankomt, namelijk met Hezbollah in het noorden. Velen verdenken Netanjahoe ervan dat hij door het voeren van oorlog na oorlog langer aan de macht denkt te kunnen blijven. Doch het is beslist niet Netanjahoe alléén die van mening is dat na Hamas ook Hezbollah in Libanon moet worden aangepakt. Of in ieder geval moet worden teruggeduwd tot achter de Litani-rivier, zoals ook indertijd door de VN is geëist.
Hoe het ook zij, Israël heeft dus nóg een oorlog te winnen, namelijk een internationale juridische strijd over de prangende vraag of wat Israël in Gaza doet én beoogt in Gaza neerkomt op genocide. Een bevestigend vonnis en een eerdere voorlopige voorziening op korte termijn daarover zal verstrekkende gevolgen hebben.
