Uiteraard werd in het na zijn dood uitgezonden interview met Van Agt aandacht besteed aan de Palestijnse kwestie. De voormalige minister van Justitie en oud-premier gaf toe dat hij vroeger geen bal wist van het Palestijns-Israëlisch conflict. En als je het mij vraagt, wist hij er na zijn innige omarming van de Palestijnen – nadat zijn politieke loopbaan was beëindigd, zoals Jeroen Pauw fijntjes opmerkte – nóg niet veel van. Althans, hij heeft het Palestijnse narratief geheel tot het zijne gemaakt en het Joodse volledig links laten liggen. Dat spreekt boekdelen.
Van Agt meende dat de Palestijnen de dupe zijn geworden van het Joodse slachtofferschap na de Sjoa. Naar zijn emotionele én juridische (?) oordeel zijn de verkeerden gestraft voor de wandaden van nazi-Duitsland. De Joden hadden geen staat moeten krijgen in het Midden-Oosten, dat had gemoeten in Duitsland. Dat laatste zei hij niet in het interview met Pauw, maar hij heeft het wel eens eerder gezegd.
Als Van Agt niet alleen naar de Palestijnen en hun verhaal had geluisterd, maar gewoon eens een serieus boek over het Palestijns-Israëlisch conflict ter hand had genomen, had hij kunnen weten dat er ver vóór de Sjoa zoiets was als de Balfour-verklaring en de erkenning van de rechtmatige wens van het Joodse volk op een eigen land door de League of Nations, de voorloper van de Verenigde Naties.
Al is het ongetwijfeld waar dat de stemming in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties eind 1947 sterk is beïnvloed door wat er in de Tweede Wereldoorlog met de Joden op het Europese vasteland was gebeurd. De wereld begreep toen heel duidelijk dat de Joden zonder eigen land vogelvrij waren. Daarom werd de twee statenoplossing gepropageerd, dus Joden hun staat, net als de Palestijnen in het Engelse mandaatgebied.
Onlangs beluisterde ik een lange podcast van Dan Senor met de onvolprezen Einat Wilf, waarbij zij aan het begin een paar dingen zei, waardoor nog beter is te begrijpen hoe de aanloop naar een Joodse staat bezien vanuit internationale optiek in elkaar steekt.
Na de ineenstorting eind negentiende eeuw en begin twintigste eeuw van diverse imperia, zoals het Habsburgse rijk in Europa en het Ottomaanse rijk in het Nabije Oosten werden natiestaten het leidende principe voor de wereldordening. In de opkomende natiestaten in Oost-Europa, waar veel Joden woonden, was niet echt plek voor Joden. Dat was niet alleen een kwestie van antisemitisme, het is gewoon een onmiskenbaar feit dat Joden als volk daar niet zo autochtoon waren als Polen, Tsjechen, Slowaken, Oekraïners en noem maar op. Voeg daarbij dat Herzl ontdekte dat in het West-Europese Frankrijk Joden evenmin als autochtoon werden gezien en de roep om een eigen Joodse staat door de Oostenrijkse Herzl is zo klaar als een klontje. Maar waar moest zo’n staat komen?
Voor Joden die beter waren onderlegd inzake het jodendom dan de geassimileerde Herzl was het volkomen duidelijk: in Erets Jisraeel, waar na de Romeinse verdrijving eeuwenlang kleine groepen Joden waren blijven wonen en door de tijden heen steeds kleine groepjes Joden naartoe waren getrokken. Vroege zionisten, zou je schertsend kunnen zeggen.
Maar niet alleen bewuste Joden zagen de Joodse natiestaat gesitueerd in het gebied waar nu Israël ligt. Bij de ondergang van het Ottomaanse imperium waren ook de grote mogendheden van die tijd ervan overtuigd dat Joden, die ook in het Midden-Oosten overal te vinden waren, juist daar een eigen staat verdienden. Net als de Turken, Armeniërs, Koerden en uiteraard de Arabieren. Wilf wijst erop dat de Amerikanen – de Verenigde Staten waren sterk in opkomst - er anders tegenaan keken dan de Engelsen en de Fransen. Die laatste twee zaten nog vast aan het koloniaal denken, de Amerikanen hadden zich bevrijd van de Engelsen en waren antikoloniaal. De Amerikanen wilden zelfstandige staten, de Europeanen waren daar niet zo van overtuigd en hielden het op zogenaamde mandaatgebieden. Dat wil zeggen, gebieden die op weg waren naar volledige zelfstandigheid maar nog niet zo ver waren. Irak en het mandaatgebied Palestina kwam onder Brits beheer, de Fransen waren tevreden met Libanon en Syrië.
Het mandaatgebied Palestina was voorbestemd voor de Joden. In 1923 haalden de Engelsen tegen de afspraken in een hap (tachtig procent) uit het mandaatgebied Palestina en gaven dat aan de Hasjemieten voor bewezen diensten. Zo ontstond Jordanië. De rest van het gebied (van de Jordaan tot aan de Middellandse Zee) bleef over voor de Joden. Later kwam de twee-statenoplossing op tafel om de Palestijnse Arabieren tegemoet te komen, zij het dat dat voor hen onvoldoende was.
De Turken namen geen genoegen met het idee dat het oostelijk deel van wat later Turkije is geworden naar de Armeniërs en de Koerden zou gaan, dus gingen zij over tot een massaslachting onder de Armeniërs, en de Koerden werden onderdrukt.
Wilf wijst er vervolgens op dat de (Palestijnse) Arabieren daar wel oren naar hadden, want velen zagen Joodse autonomie niet zitten. Joden waren in de Arabische, islamitische wereld een ondergeschikte minderheid die onder bescherming dienden te staan van de moslims en daarvoor speciale belasting moesten betalen.
Overigens, de Arabieren in het mandaatgebied Palestina noemden zich eerder allerminst Palestijnen, die term was bedoeld voor de Joden daar. Dus vandaar de toenmalige Joodse krant The Palestine Post, die nu The Jerusalem Post heet, en ga zo maar door. Golda Meir zei niet voor niets: “I am a Palestinian.”
Tijden veranderen, Palestijnen en Palestina, een uitvinding van de Sovjet-Russen in overleg met de Palestijnen die bezig waren met de oprichting van een Bevrijdingsfront, zijn heden ten dage het tegenovergestelde van Joden en Israëli’s. What’s in a name.
Einat Wilf ziet een directe lijn van het gewelddadige verzet door de Palestijnse Arabieren in de jaren dertig van de vorige eeuw naar 7 oktober. In die eerdere periode vond er onder andere een pogrom plaats in Hebron die qua wreedheid niet onderdoet voor wat Hamas heeft uitgehaald op 7 oktober. Alleen was de pogrom van toen veel kleinschaliger. Ook in Tsfat ging het toen akelig mis voor de daar wonende Joden.
Wilf wijst erop dat de Engelse minister Bevin na de Tweede Wereldoorlog het Palestijns-Israëlisch conflict treffend samenvatte door te zeggen dat het volstrekt onoplosbaar was, want The Jews want their state and the Palestinians want the Jews not to have their state.
Anderzijds put Wilf hoop uit de recente Abrahamsakkoorden. Eindelijk zijn diverse Golfstaten en Marokko bereid om te erkennen dat de Joodse staat een integraal onderdeel is van het Midden-Oosten. Joden zijn geen Fremdkörper, geen witte koloniale overheersers, zoals velen menen. Joden, zo staat nota bene ook in de Koran, horen thuis in dat gebied, want daar lag hun oorsprong. Het heeft veel te lang geduurd voordat Joden na eindeloze omzwervingen terugkeerden uit Europa naar hun oude vaderland. Joden uit de Arabische landen konden daar later een veilige bestemming vinden toen ze na 1948 werden weggepest door de Arabieren. Dat kon omdat Israël in 1948 was opgericht. Voor Europese Joden in de jaren dertig kwam Israël als zelfstandig Joods land te laat.
Het is nog niet te laat voor de Palestijnen om te breken met hun negationistische verleden en te gaan bouwen aan een eigen staat – zonder dat dat hoeft te betekenen dat de Joodse staat daarvoor plaats moet maken. Als (schuldbewuste) Duitsers en Joden zich na de Sjoa konden verzoenen, waarom zouden (open minded) Palestijnen en Israëli’s dat dan niet kunnen? Is er niet al genoeg bloed vergoten?
