Israëli’s konden op 17 september 2019 opnieuw hun stem uitbrengen voor het parlement, de Knesset, de 22ste sinds de oprichting van dit land in mei 1948. (De eerste startte in februari 1949, na verkiezingen in januari.) Van de ruim zes miljoen stemgerechtigden heeft 69,4 procent van die mogelijkheid gebruikgemaakt. Een iets hoger percentage dan de vorige keer in april (67,9 procent). In Nederland ligt het opkomstpercentage voor Tweede Kamerverkiezingen grofweg zo’n tien procent hoger. Voor het Europese parlement zijn de percentages echter ongeveer de helft lager.
Mijn eega en ik bevonden ons helaas niet onder de kiezers. We moesten als permanent ingezetenen zonder Israëlisch paspoort (zie eerder) voor de tweede keer dit jaar toekijken hoe andere bewoners van ons nieuwe, oude vaderland de koers van het land bepalen. Méde bepalen, is beter uitgedrukt, want het zijn vooral de politici, die mét en tégen elkaar in werkend, aan het roer staan van het schip van staat. Gekozenen in de Knesset (plus lagere democratische organen), maar vooral ministers en onderministers in het kabinet trekken na de verkiezingen, als het volk het even voor het zeggen lijkt te hebben, de macht weer naar zich toe. Veel leden van het Israëlische kabinet hebben ook zitting in de Knesset, hoewel dat alleen voor de premier en zijn of haar (!) vervanger verplicht is. In Nederland is dat ondenkbaar uit oogpunt van dualisme (de regering bestuurt en het parlement controleert). In Engeland, de oudste democratie op de antieke Griekse na, ligt dat totaal anders. Daar moéten leden van het kabinet tevens parlementslid zijn.
Achter de politici fungeren allerlei betrokkenen en belanghebbenden bij de gang van zaken in het land. Dat gaat van ambtenaren (de vierde macht) tot en met maatschappelijke organisaties, zoals vakbonden plus grote bedrijven en – hier niet uit te vlakken – vermogende lieden die ook wat in de melk te brokkelen willen hebben. Daarvoor hebben ze de politici nodig, want die maken wetten en nemen besluiten die de maatschappij en de economie richting geven.
Omkoping speelt een flinke rol in de hele wereld. Israël is geen uitzondering en staat op nummer 32 van alle 180 landen in de wereld. Bovenaan staat Nieuw-Zeeland als het minst corrupte land ter wereld. Israël scoort beter dan Polen (36), maar staat onder Portugal (29) en Frankrijk (23). Corruptie wordt hier gelukkig vaak met succes aangepakt. Ook de hoogste politici blijven niet gevrijwaard van corruptieonderzoek. Dat blijkt onder andere uit drie zaken die Netanjahoe boven het hoofd hangen. In oktober, als hij (eindelijk) wordt onderworpen aan een officiële hoorzitting door procureur-generaal Mandelblit, weten we meer. Dus of het daarbij blijft of dat de huidige premier gaat worden vervolgd.
Scepsis inzake politieke besluitvorming en vooral omtrent de zogenaamde invloed van de individuele kiezer daarop maakt dat mensen de gang naar het stemlokaal niet maken. Vroeger was het beter gesteld met de stemdiscipline. Zie daarvoor onderstaande grafiek.
Opkomstpercentages per tijdsblok Israëlische verkiezingen. Afkomstig van de Central Verkiezingscommissie (Central Elections Committee)
Eén van onze Israëlische schoonzoons gelooft niet echt in stemmen als mogelijkheid om invloed te hebben op de maatschappelijke gang van zaken. We hebben daar wel eens pittige discussies over met hem. Door zijn wegblijven, tellen de stemmen van charediem (ultra-orthodoxen) en kolonisten die in groten getale wél gaan stemmen, zwaarder. Frits Barend benoemde dat heel overtuigend in het radioprogramma Spraakmakers over de verkiezingen hier.
De andere schoonzoon gaat, net als onze oudste dochter die door haar huwelijk een Israëlisch paspoort heeft, netjes stemmen. Al maakt hij zich geen illusies en heeft hij op allerlei politici en politieke partijen wel wat aan te merken. Bij de meest recente verkiezingen deden dertig partijen mee. Ja, het staat er echt: dertig! Israël kent een kiesdrempel van 3,25 procent, waardoor er beduidend minder partijen in de Knesset komen. Altijd nog bijna tien die een bont gezelschap vormen en een aardige afspiegeling van de sterk uiteenlopende bewoners van dit Joodse land, dat nog steeds geen vrede kent met de vijandige buren, op Egypte en Jordanië na. Onderling lijkt het soms ook een beetje oorlog, in ieder geval verbaal.
In Israël is verkiezingsdag een vrije dag. Velen gaan eerst stemmen en dan naar het strand, barbecueën of iets anders leuks doen. Andersom kan net zo goed, want de meer dan 10.000 stembureaus in het hele land zijn open van 7 tot 22 uur open. Gevangenen kunnen eveneens stemmen en ook aan ziekenhuispatiënten wordt die mogelijkheid geboden. Openbaar vervoer is in beginsel gratis. Het doet wel een beetje denken aan een soort feestdag van de parlementaire democratie.
Toen wij bij de lokale verkiezingen wél onze stem mochten uitbrengen, was er voor het eerst sprake van een vrije dag om mensen aan te moedigen om hun lokále stem uit te brengen. Voor wat, hoort wat. Het heeft iets geholpen, al bleef het opkomstpercentage een stuk lager dan bij de landelijke verkiezingen, waarvoor de vrije dag al gold.
Op een Facebookgroep voor immigranten in Israël las ik dat iemand ontzettend aan het mopperen was omdat hij niks in het Engels kon vinden over de verkiezingen. Lariekoek, want je hoeft maar een beetje te zoeken op internet en je komt om in de officiële Engelse informatie over partijen waarop je kunt stemmen en verkiezingsprocedures. Ik las daar ook dat in Canada en de VS plus in diverse andere landen alle verkiezingsinformatie in een groot aantal talen wordt aangeboden. Tot Zuid-Koreaans aan toe. In Israël is veel officiële informatie te vinden in het Arabisch en Russisch naast het Hebreeuws. En daarnaast ook regelmatig in het Frans en Spaans naast Engels. Zelfs in het Amhari, de taal van de Ethiopiërs.
Uiteraard kreeg de mopperaar te verstaan dat hij in Israël woont en dus maar Hebreeuws moet leren. Makkelijker gezegd dan gedaan. Niettemin hebben wij braaf allerlei nuttige woorden geleerd die met de verkiezingen te maken hebben. Grappig om te ontdekken dat het woord voor “stembureau” (קלפי kálpi) is afgeleid van het Grieks. Op de oelpan van mijn vrouw, kwamen de verkiezingen uitgebreid aan bod. Samen met haar heb ik haar huiswerk gemaakt. Ik lig een straatlengte voor, doch haar huiswerk bevat voor mij evengoed interessant lesmateriaal.
Na de sluiting van de stembureaus kwamen de prognoses los. Op de dag zelf is het verboden die te publiceren. Netanjahoe publiceerde ze toch op zijn Facebookpagina en werd daarom even verbannen van dat sociale medium. De prognoses heb ik min of meer gelaten voor wat ze waren. Het leek me verstandiger om de officiële definitieve uitslag af te wachten. Die is er inmiddels.
Hierna begint het formatieproces, dat in Israël strakke deadlines kent. Dat kan nog tal van verrassingen opleveren, want er liggen allerlei beren op de weg: die wil niet met die of alleen samen met die, enzovoort. Duidelijk is wel dat de rechtse, antireligieuze Liberman een sleutelrol vervult. Het zou zelfs kunnen dat het kiezersvolk – als het weer misgaat met de formatie – voor de derde keer naar de stembus wordt gejaagd. Eigenlijk moet ik daar niet aan te denken. Het enige voordeel dat ik zie, is dat we die ene schoonzoon van ons wellicht eindelijk zo ver kunnen krijgen dat ook hij gaat stemmen.
