De Israëlische journalist Ari Shavit die nog geen tien jaar geleden de internationale, ook in het Nederlands vertaalde, bestseller My Promised Land schreef, heeft onlangs een nieuw boek uitgebracht, letterlijk vertaald: Het Derde Huis. Ik zal moeten wachten op de Engelse of misschien wel Nederlandse vertaling, want mijn Hebreeuws schiet hopeloos tekort om dit boek (en helaas nog veel meer …) tot mij te nemen.
Zonder seculiere, veelal socialistische Joden uit Oost- en Midden-Europa was er geen zionisme en daarmee geen opleving van een Joodse staat geweest. Enerzijds werden de zionisten daartoe geprest door het rabiate antisemitisme in de landen waar zij woonden (de push factor), anderzijds werden zij gedreven door het verlangen naar eigen Joods land (de pull factor). In de achttiende eeuw zagen tal van natiestaten het licht. Daardoor werd de naderende teloorgang van grote multiculturele imperia, zoals het Habsburgse en het veel grotere Ottomaanse rijk, ingeluid. De val van die oude rijken werd compleet door de Eerste Wereldoorlog.
Zionistische Joden omarmden de trend naar nationale staten als oplossing voor hun onzekere bestaan binnen de nieuwe natiestaten waarin geen plaats was voor een aparte Joodse natie. Hooguit was er plaats voor Joden als religieuze groep, mits zij afstand zouden doen van hun nationale karakter. De ontkenning van Joden als natie is allerminst verleden tijd. Onder christelijke en islamitische Palestijnen en andere Arabieren, en zelfs binnen de veel grotere groep moslims ter wereld, is het gemeengoed. Ook in het Westen is het geen onbekend fenomeen onder antizionisten. Joden zijn volgens hen aanhangers van een religie en daarmee basta. Voor Joden geen zelfbeschikking, iets wat ieder volk toekomt.
Aanvankelijk zag de overgrote meerderheid van orthodox-religieuze en liberaal-religieuze Joden niets of weinig in het zionisme. De orthodoxen verkozen te wachten op Goddelijk ingrijpen om Joden opnieuw in te zamelen rond Zion. De progressieven zagen het zionisme ronduit als een bedreiging voor integratie en onverdachte ontplooiing van Joden in de landen waar zij woonden.
De derde Joodse staat is er ondanks alle tegenwind, en die was aanzienlijk, gekomen. Dankzij diverse, op cruciale momenten gunstige factoren. Het is heel geleidelijk gegaan, want alles moest vanaf nul worden opgebouwd. Ook de eigen Hebreeuwse taal moest nieuw leven worden ingeblazen. Belangrijker nog is dat die staat alle oorlogen die over Israël zijn uitgestort, heeft overleefd. Al was het niet zelden kantje boord, zoals tijdens de Jom Kipoeroorlog. Aan Mosje Dajan wordt toegeschreven dat hij aan het rampzalig verlopende begin van die oorlog, vreesde voor de val de 'Derde Tempel'. Zo werd de staat Israël wel genoemd in seculiere kringen. Bij seculieren was er geen haar op het hoofd dat dacht aan de heroprichting van zoiets als een Tempel. Dat wordt nog steeds gezien als nationale zelfmoord vanwege de islamitische heiligdommen die op de Tempelberg staan. Joden zijn na de Sjoa en alle eindeloze rampspoeden daarvoor overgevoelig voor existentieel gevaar, dus vernietiging van buitenaf én van binnenuit – al zijn er ook genoeg Joden die geen oog lijken te hebben voor dat soort gevaar.
De voorstanders van een Derde Tempel mogen niet worden onderschat. Ze zijn uit op een Heilig Huis precies zoals de Eerste en de Tweede Tempel waren. Die zijn achtereenvolgens verwoest door de Babyloniërs en de Romeinen. In die kringen is men serieus bezig met de bouwplannen en alles wat er met het oude Tempelgebeuren samenhangt, zoals de kleding van de kohaniem (de priesters) die zich met de dierenoffers bezighielden. Zulke offers moeten natuurlijk weer terugkomen.
Er is wel een probleem, en dat zijn de islamitische heiligdommen die op de Tempelberg zijn gebouwd. Ze zijn het heilige visitekaartje van de derde en laatste grote monotheïstische religie die op aarde is gekomen: de islam, die pretendeert dat jodendom en christendom overbodig zijn geworden. Net zoals het christendom het jodendom als achterhaald ziet of in ieder geval lange tijd heeft gezien.
Moslims zijn als de dood dat de Joden om hun derde Tempel te kunnen opbouwen de Al Aksa-moskee en de Dome of the Rock met zijn prachtige gouden koepel willen laten verdwijnen. Ze hebben geen last van enig kwaad geweten, want wie kwam er nou op het onzalige idee om uitgerekend op de Tempelberg islamitische heiligdommen te bouwen? Al is het ook wel weer enigszins te begrijpen vanuit de tijd waarin dat gebeurde. Met de wereldlijke macht van het jodendom was het toen gedaan, de strijd ging in die periode louter tussen christendom en islam. De christenen hadden reeds hun heiligdommen gewijd aan Jezus in Jeruzalem en de moslims wilden dat evenaren met hun interpretatie van Jezus die profeet was en geen God.
Palestijnen, of het nou om moslims of christenen gaat, zijn ‘sterk’ in het volledig ontkennen van de Joodse geschiedenis, want het zou de Joodse aanspraken op het land alleen maar een nog steviger basis verlenen. Dus hebben er volgens hen nooit Tempels gestaan op de Tempelberg (pardon, Haram al Sharif). En de Westelijke of Klaagmuur, daar is volgens hen niks Joods aan, want het was de muur waaraan Mohammed zijn gevleugeld dier vastbond ten tijde van de Hemelreis. Aldus de Palestijnse groot moefti Al Husseini, die zijn heil zocht bij de nazi’s.
Er zijn echter een paar moslims die de Joodse aanspraken op het heilige land erkennen. Dat doen ze nota bene met de Koran in de hand! Ze zijn als een roepende in de woestijn van islamitische ontkenning. Het gros wil er niets van weten.
Wat mij betreft hoeft er absoluut geen derde Tempel te komen. Het Tempeljodendom met zijn erfelijke priesters is al tweeduizend jaar geleden opgevolgd door het rabbinale, egalitaire jodendom. Dierenoffers zijn vervangen door studie van Tora en Talmoed. En ik hoop – al lijkt het momenteel erg ver weg in het steeds orthodox-religieuzer wordende Israël – dat in Israël als ‘derde Tempel’ een vorm van religieus jodendom de overhand zal krijgen dat beter past in de moderne tijd. Doch dat is wensdenken.
Als, wat God verhoede, de voorstanders van de bouw van een derde Tempel aan het langste eind gaan trekken, moge het dan zo zijn dat die Tempel náást die andere twee heiligdommen van de buren een plek vindt. Er is plaats genoeg. En moge het dan zo zijn dat de moslimwereld dat wil gedogen in plaats van een heilige oorlog te beginnen? Zeker gezien wat er in de Koran staat over wat Joden toekomt.
Mocht het tot een rampzalige clash komen dan vrees ik dat die derde Tempel er sowieso nooit zal komen en dat er zelfs een eind zou kunnen komen aan de staat Israël als zogenaamde derde Tempel (al hebben de Israëli’s in het ‘Heilige der Heiligen’ nog iets achter de hand). Mensen zijn dommer dan je voor mogelijk houdt als ze hun eigen gelijk willen doordrijven in plaats van gezamenlijk geluk nastreven. Dat heeft de geschiedenis van het Midden-Oostenconflict wel aangetoond.
