Heinz Liepmann en Georg Hermann zijn twee van de 131 schrijvers die met een korte biografie zijn opgenomen in Das Buch der verbrannten Bücher van Volker Weidermann. Ook deze Joodse schrijvers waren het slachtoffer van de boekverbranding op 10 mei 1933. Liepmann en Hermann hebben nog meer gemeen. Zij hadden, ieder op hun eigen manier, verbindingen met Nederland. Over Hermann volgende keer.
Van Liepmann was in december 1933 bij de Nederlandse uitgever P.N. van Kampen & Zoon de roman Das Vaterland verschenen. Toen Liepmann op 12 februari 1934 naar Nederland kwam om met De Arbeiderspers over een uitgave in het Nederlands te praten, werd hij gearresteerd op beschuldiging van het beledigen van een bevriend staatshoofd. Op 13 februari 1934, een dag na de arrestatie van Liepmann, heeft Menno ter Braak daarover in het dagblad Het Vaderland bericht. De meeste andere kranten deden er het zwijgen toe. Het commentaar van Menno ter Braak laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Hij wijst erop dat de gewraakte passage een gesprek tussen romanfiguren inhoudt en vindt de gehele procedure uiterst bedenkelijk, in het bijzonder op grond van de algemene morele zijde van het geval; de aantasting van het asielrecht voor de vrije mening, waarop ons land sedert eeuwen, en terecht, zo trots is geweest (...) Men vraagt zich af, aan welke banden men onze drukpersvrijheid straks zal gaan leggen, als men geen feiten uit het publieke leven meer mag karakteriseren door feiten, aan wier authenticiteit wij toch zeker wel op eigen gelegenheid mogen twijfelen.
Niet zo helder geformuleerd als we van Ter Braak gewend zijn maar ware woorden die ook nu nog niets aan belang hebben ingeboet. Geholpen heeft het artikel van Menno ter Braak niet. Met de in geval van inperking van de vrijheid van meningsuiting nogal ongelukkige toevoeging dat anderen moeten worden weerhouden zich ook zo te uiten, is Heinz Liepmann tot een maand gevangenisstraf veroordeeld waarna hij het land is uitgezet. Naar België, richting Frankrijk. Dat wel.
De Arbeiderspers gaf in 1934 de roman onder de titel Het Vaderland in het Nederlands uit met weglating van de gewraakte passage die tot de veroordeling van Liepmann leidde. In plaats van de gewraakte passage is vermeld: De oorspronkelijke hierop volgende tekst werd door de justitie verboden, omdat die een beleediging van het hoofd van een bevriende natie inhield. Om die reden moest dit deel geschrapt worden.
De weggelaten passage had betrekking op Hindenburg die, volgens één van de romanfiguren, Hitler tot kanselier zou hebben benoemd om een onderzoek te stoppen naar door hem, Hindenburg, gepleegde fraude. De vervolging en bestraffing waren inderdaad, om de woorden van Menno ter Braak te herhalen, uiterst bedenkelijk. Temeer als je weet dat de roman is bedoeld als aanklacht tegen wat er in die jaren in Duitsland gebeurt.
Het Vaderland heeft als ondertitel: een documentatieroman uit het Duitschland van nu en is opgedragen aan de in Hitler-Duitsland vermoorde Joden. Liepmann beschrijft in zijn roman wat een aantal bemanningsleden van het stoomschip Kulm overkomt als zij op 28 maart 1933 na een reis van drie maanden weer terugkeren en aan den lijve ondervinden dat Hitler intussen in Duitsland aan de macht is gekomen. In zijn voorwoord van 10 september 1933 noemt Liepmann zijn roman veeleer een strijdschrift en dat is het inderdaad. Liepmann neemt geen blad voor de mond. Hij acht het nationaalsocialisme een besmettelijke ziekte. En dat men de joden foltert en vermoordt, nu nog, terwijl ik deze regels schrijf, terwijl de zon schijnt, kinderen spelen, mensen ademhalen, bloemen groeien - nu, op dit, op elk ogenblik, - dat is het, waarom ik niet slapen kan. Ook de roman van Liepmann laat weer zien dat men in het Nederland van 1934 kon weten wat er in Duitsland aan de hand was.
Heinz Liepmann is een nu vrijwel vergeten schrijver en van zijn leven weten we weinig. Wat hierna staat, komt uit het boek van Weidermann. Liepmann is geboren in 1905 in Osnabrück en had voor het verschijnen van Das Vaterland al enkele romans gepubliceerd die, omdat hij Jood was en bovendien sterk links georiënteerd, op de lijst van verbrande boeken terecht kwamen. Hij week uit naar Parijs. In 1937 emigreerde Liepmann naar Amerika om in 1947 weer naar Duitsland terug te keren. In 1962 verhuisde Liepmann naar Zürich. Hij sterft in 1966. Ook na Das Vaterland heeft Liepmann, ondanks zijn verslaving aan morfine, nog enkele boeken geschreven. Literair gezien is Das Vaterland niet bijzonder interessant. Liepmann was echter een uitgesproken tegenstander van het nationaalsocialisme en wilde zijn lezers met zijn documentatieroman, indertijd in 17 talen vertaald, informeren en een vurig beroep op hen doen om gegen die Unmoral, die Barbarei, die mörderische Dummheit zu kämpfen. Daarin ligt nog steeds een reden om ook Heinz Liepmann niet in vergetelheid te laten raken.
