Het nieuws over de antisemitische massamoord in de synagoge in Pittsburgh overviel me in Israël. Ik werd er als zovelen diep door geraakt. Ik heb het gevoel dat ik dit verschrikkelijke nieuws hier, in het Joodse land, anders verwerk dan als ik in Nederland zou zijn geweest.
Hier is er een in het zionisme gewortelde weerstand tegen het zomaar afmaken van Joden. Dat is in wezen de betekenis van de stichting van de staat Israël in 1948 en de daaraan voorafgaande immigratie uit Oost-Europa ten tijde van het Britse mandaat.
Die ‘waarheid’ is me nog eens heel duidelijk geworden bij het lezen van De rechtvaardigen, de biografie van Jan Brokken over Jan Zwartendijk, de Nederlandse consul in Kaunas, Litouwen. Deze uitzonderlijk diepgravende biografie werpt licht op de moed en het doorzettingsvermogen van deze Nederlander om onder moeilijke omstandigheden in 1942 een vluchtroute te openen voor Joden die vluchtten voor het aanstormende nazi-monster. Hij schreef 2.139 visa uit voor Curaçao. Joden die in het gelukkige bezit kwamen van een visum, konden met hulp van de Japanse consul Sugihara doorreizen naar veiliger oorden.
Tijdens het lezen van deze biografie werden elf Joden in Pittsburgh vermoord.
Jan Brokken beschrijft de gruwelijke moord op dertigduizend Joden in Litouwen die niet door beide consuls konden worden geholpen.
Dat de Duitse bezetter er 137.346 Joden de dood in joeg, was gezien Hitlers voornemen Joden uit te roeien ‘normaal’. Wat niet normaal was en weerzinwekkend, is dat Litouwers vóór de inval van de Duitsers een afschrikwekkend pogrom uitvoerden. Een knokploeg uit de burgerbevolking van Litouwen vermoorde in één nacht 1.500 Joden en in de daarop volgende nacht 2.300. Ik zal de lezers de details besparen over een bijzonder wrede moordpartij, een uitspatting van extreem hysterische jodenhaat. Dat las ik in Ramat Hasharon terwijl het nieuws over de moord in Pittsburgh Israël bereikte.
Op zo’n moment begrijp je de betekenis van Israël: een land waar Joden veilig zijn voor pogroms. Toen en nu. Het conflict met de Palestijnen en de oorlogen die Israël heeft gevoerd, laat ik buiten beschouwing. Er zijn veel Israëli’s gesneuveld en ook door terreur vermoord, maar dat gebeurde in de context van het bestaan van een weerbare Joodse staat.
Tegen deze achtergrond voelt zo’n antisemitische moord in Pittsburgh hier toch anders. In Nederland, Bilthoven, zou ik niet gedacht hebben dat Amerikaanse Joden voor hun eigen veiligheid maar op alija moeten gaan. Voor veel Israëli’s is dat in het Joodse land een reflex.
Ik ben er zeker van dat zionisten van het oude stempel, zoals David Ben-Gurion en Golda Meir, zo zouden hebben gereageerd. Zij kenden de wereld van jodenhaat waar ze vandaan kwamen.
Premier Benjamin Netanjahoe heeft geen beroep op de Amerikaans Joden gedaan het zionistische pad op te gaan. Tot verbazing en verbijstering van Amerikaanse Joden heeft hij President Trump in bescherming genomen tegen Amerikaans-Joodse kritiek op het opruiende karakter van diens retoriek.
Het aantal antisemitische incidenten in de VS is sedert het aan de macht komen van deze president toegenomen. Volgens de Anti Defamation League vonden in 2017 1.986 antisemitische incidenten plaats in de VS, een toename van 719 incidenten ten opzichte van 2016. Deze statistiek maakt geen melding van virulent antisemitisme in de social media, dat schrikbarend toeneemt.
Het is een verontrustende ontwikkeling, die niet tot alija op grote schaal zal leiden. Dat is de nieuwe zionistische paradox.
