Ik ben nooit een bewonderaar geweest van politici die niet naar hun vijand willen luisteren. Helaas valt de Israëlische premier Benjamin Netanjahoe in deze categorie. Vanuit Jeruzalem heeft hij de Israëlische delegatie bij de VN opdracht gegeven afwezig te zijn bij de verschijning van de nieuwe Iraanse president Hassan Rohani op het spreekgestoelte in New York. Ik ben er zeker van dat Netanjahoe in zijn gemakkelijke stoel wel stiekem op zijn grote flatscherm naar de toespraak van de Iraniër heeft gekeken. Ik zal het ondiplomatiek zeggen: hij heeft zich door dit gedrag belachelijk gemaakt. Per slot van rekening is het toch de moeite waard te luisteren naar een vijand die misschien, misschien van koers verandert. Met de boycot van de rede van Rohani heeft Netanjahoe bijgedragen tot een verder internationaal isolement van de Joodse staat. Ik zie er geen winst in. Gelukkig is minister Yair Lapid het met mee eens.
Eerlijkheidshalve moet ik erkennen dat Rohani geen vriendelijke woorden voor Israël in zijn tekst had staan. Hij viel uit tegen de hardvochtige Israëlische onderdrukking van de Palestijnen, het onthouden van het zelfbeschikkingsrecht aan dit volk. Voor de gevoelige Israëlische oren geen prettig geluid. Maar ik wist wel dat Rohani dat zou zeggen. Per slot van rekening heeft hij ook een heel kritische en zelfs gevaarlijke achterban. Een dergelijk anti-Israëlisch opstapje heeft hij nodig om zich open te stellen voor een dialoog met het Westen, lees de VS, en de plechtige aankondiging dat Iran zich niet zal uitrusten met atoomwapens.
Meteen komt Netanjahoe in beeld. Hij gelooft er niets van. Volgens hem is Rohani een wolf in schaapskleren, een gevaarlijke bedrieger die met zijn lieve voorkomen en lieve woordjes zoete broodjes met de wereld bakt. Om dat op zijn manier duidelijk te maken, waren een geen Israëlische diplomaten in de zaal in New York toen Rohani het woord voerde. Netanjahoe overspeelt zijn hand als hij denkt een vruchtbare dialoog tussen de VS en Iran te kunnen verijdelen. De Amerikaanse president heeft kort voordat Rohani het woord voerde nadrukkelijk gezegd dat hij openstaat voor het aangaan van een dialoog met Iran. Hij heeft zijn minister van buitenlandse zaken, John Kerry, opdracht gegeven te gaan dineren met zijn Iraanse collega. Dat is echt nieuw na dertig jaar Noordpoolse kou tussen beide landen. Obama heeft echter heel duidelijk en nadrukkelijk gezegd dat de VS niet zullen tolereren dat Iran een atoommogendheid wordt. Hij houdt de militaire optie achter de hand, terwijl Netanjahoe die nog vóór de hand heeft.
Na de Amerikaanse militaire aftocht over Syrië gelooft Netanjahoe de Amerikaanse president niet. In zijn ogen heeft Obama de Amerikaanse geloofwaardigheid een flinke knauw gegeven. Tussen beide leiders heeft het vanaf het begin van Obama’s presidentschap niet geboterd. Als ik de ziel van Netanjahoe vanachter mijn bureau in Bilthoven kan doorgronden, heeft hij het gevoel dat hij te maken heeft met een Amerikaanse Chamberlain (München 1938, verraad van Tsjechië) die Israël in de uitverkoop heeft staan over de Palestijnse kwestie en het Iraanse atoomgebeuren. Want Obama is het roerend eens met Rohani dat er een Palestijnse staat moet komen naast Israël. De Amerikaanse president heeft dat in zijn rede voor de Algemene Vergadering van de VN onomwonden gezegd.
Ik zie het zo: Obama zal de ontmanteling van de Iraanse atoombomaspiraties met Israëlische munt betalen. Die munt, die harde valuta, is een Palestijnse staat. Het is een diplomatiek steekspel waar Netanjahoe niet tussen kan komen tot het moment dat Obama en Rohani het voor elkaar hebben. Dan moet hij nee zeggen tenzij Netanjahoe inziet dat een kleine, ontwapende Palestijnse staat naast Israël geen bedreiging voor zijn land is en zelfs een strategisch belang is. Het grote diplomatieke spel in het Midden-Oosten heeft tegen de achtergrond van de Syrische burgeroorlog, de militaire staatsgreep in Egypte en de terreur in Irak en Afghanistan, een nieuwe dimensie gekregen. Misschien zal het afstrepen van de Iraanse atoominspanning in ruil voor een Palestijnse staat stabiliteit brengen. Dat is Obama’s grand design. Ik bid voor hem dat de Amerikaan gelijk heeft. Maar zoals we weten, worden niet alle gebeden in het Midden-Oosten verhoord.
Chag sameach
