De tijden dat Amerikaanse politici zich uit angst voor de machtige pro-Israëlische lobby AIPAC van kritiek op Israël onthielden, is voorbij. Dat geldt in het bijzonder voor Democraten die zich kandidaat hebben gesteld voor een zetel in het Huis van Afgevaardigden tijdens de op 6 november te houden verkiezingen.
De Joodse stem in de grote steden is één van de historisch belangrijkste dragers van de Democratische electorale successen. Critici van Israëls politiek werden met de opkomst van het ideologische anti-Palestijnse beleid van Likoed na 1977 binnen de partij de mond gesnoerd en als electorale kandidaten door AIPAC afgemaakt. Er waait echter een nieuw, kritisch windje in de partij. Het is nog geen storm, maar wel reden voor de prominente pro-Israëlische senator Robert Menendez om zich in het openbaar uit te spreken over aarzelende steun voor Israël in de Democratische partij.
“Een nieuwe golf Democraten daagt de blinde steun van de partij aan Israël uit”, kopte The New York Times in een artikel over zich ontwikkelende kritiek op Israël in de partij. De krant wijst er op dat er groeiende bereidheid is in de gelederen van de Democratisch partij om de ideologische anti-Palestijnse politiek van premier Benjamin Netanjahoe af te wijzen. Ook diens symbiose met de Amerikaanse president Donald Trump moedigt in de partij kritiek op Israël aan.
Het inmiddels uitgevoerde besluit van Trump om de Amerikaanse ambassade te verplaatsen van Tel Aviv naar Jeruzalem en het door Netanjahoe uitroepen van Israël als natiestaat voor Joden alleen hebben de afgelopen maanden de kritiek in de Democratische partij aangescherpt. De nimmer aflatende nederzettingenpolitiek op de Westelijke Jordaanoever (Judea en Samaria volgens het Oude Testament) onder het welwillende oog van Trump en de ontkenning van Palestijns zelfbeschikkingsrecht botsen met de humanistische waarden van een groot segment van het liberale Amerikaanse Jodendom, dat traditioneel een onderdak vindt in de Democratische partij.
Van een voor Israël zorgwekkende doorbraak van anti-Israëlisch sentiment in de partij is echter geen sprake. Wel voltrekt zich - vooral onder Joodse jongeren - een herwaardering van de historisch gewortelde absolute steun aan Israël. Het anti-Israëlische sentiment wordt geprikkeld door een nieuw kortzichtig Israëlisch beleid om critici van Israël de toegang tot het land te bemoeilijken en zelfs te ontzeggen.
“Het is bitter te lezen dat prominente Amerikaanse Joden zoals Peter Beinart (bekende journalist) worden vastgehouden op vliegveld Ben Gurion wegens meningen die strijdig zijn met de politiek van de Israëlische regering. Dit gedrag is beledigend voor onze morele opvattingen en maakt dat Israël verder verwijderd raakt van vrede en van ons. Steeds vaker hebben onze rabbijnen de moed deze uitwassen aan de kaak te stellen”, schrijft een bezorgde Amerikaanse Jood op de site van J-Street.
Een ander merkt op dat de komende verkiezingen zullen uitwijzen of de kritiek op Israël op 6 november doorzet in de stembus. “Als de Democraten een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden veroveren zal het mij niet verbazen als er een wet gaat worden ingediend om te snijden in financiële steun en wapenleveranties aan Israël”, schrijft weer een andere Amerikaanse Jood.
J-Street is sedert 2007 de Joodse tegenhanger van AIPAC. Deze groeiende Joodse pressiegroep aanvaardt de PLO als vredespartner, verwerpt het nederzettingenbeleid en is voor de stichting van een Palestijnse staat in gebieden die Israël in 1967, tijdens de Zesdaagse oorlog, veroverde.
Een recente opiniepeiling laat zien dat 72 procent van de Amerikaanse Joden de buitenlandse politiek van Trump afkeurt, 62 procent keurt zijn beleid ten aanzien van de Palestijnen af en 56 procent is het niet eens met de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem. (Het beleid van Trump ten aanzien van de Palestijnen lijkt een kopie te zijn van Israëls politiek.) Jeremy Ben-Ami, de president van J-Street, stelt dat de grote meerderheid van de Amerikaanse Joden zowel Trumps Palestijnse politiek als het opzeggen van het nucleaire akkoord met Iran afkeurt.
De opiniepeiling merkt ook op dat het een mythe is dat de meeste Amerikaanse Joden onvoorwaardelijk achter Israël staan. Slechts 33 procent doet dat. Aangezien Joden in overgrote meerderheid op Democratische kandidaten hebben gestemd, zou deze uitkomst kunnen verklaren waarom de steun aan Israël in de Democratische partij onder druk komt te staan. J-Street steunt bij de komende verkiezingen voor het Huis van Afgevaardigden en de Senaat 180 kandidaten die pro-Israël en pro vrede met de Palestijnen zijn en die waarschijnlijk in grote meerderheid Democraten zijn.
John Mearsheimer concludeert in zijn boek The Israel Lobby and US Foreign Policy dat de steun voor Israël in de Republikeinse partij toeneemt (Trump-effect) en bij de Democraten afzwakt. In 1984 kon Paul Findley (twintig jaar lid van het Congress) nog een boek publiceren met de titel They Dare to Speak Out, over politici die het waagden het op te nemen tegen AIPAC, de pro-Israëlische lobby.
AIPAC werd zo gevreesd en was zo invloedrijk dat Democratische politici die de moed hadden Israël te bekritiseren door deze machtige, goed georganiseerde pressiegroep tot de orde werden geroepen en in de meeste gevallen bij de stembus ten onder gingen. Een van hen is de Republikeinse senator Charles Perry, de eerste politicus van formaat die in 1975 na een bezoek aan het Midden-Oosten een beroep op Israël deed met de PLO te onderhandelen als de PLO Israëls bestaansrecht achter veilige grenzen zou erkennen, Perry omschreef PLO-leider Jasser Arafat tot ontsteltenis van Israël en AIPAC als een betrekkelijk gematigd leider. Negen jaar later, toen Perry voor de verkoop van AWACS radarvliegtuigen aan Saoedi-Arabië stemde, kreeg hij de volle macht van AIPAC over zich heen en verloor. Tom Dine, de directeur van AIPAC, jubelde. “De uitslag van de verkiezingen definieert de Joodse politieke macht voor de rest van deze eeuw”, zei hij.
Hij heeft ontegenzeglijk gelijk gehad over de invloed van AIPAC op de Republikeinse en de Democratische partij in de vorige eeuw. De tijden veranderen echter.
