Op het uiten van vulgaire antisemitische uitspraken na hebben Israël en de VS helaas te veel zaken gemeen.

In beide landen beweegt de politiek naar extreem rechts. In een draaikolk van emoties komt zowel in de VS als in Israël de vrijheid van meningsuiting, als zijnde de moeder van de democratie, onder druk.

Voorlopige troost voor de lezers van de Crescas nieuwsbrief: in het grote Amerika is ondermijning van de rechtsstaat aanzienlijk ernstiger dan in Israël. Toch wel een beetje schrale troost, want als in de Verenigde Staten een burgeroorlog zou uitbreken – en dat is niet ondenkbaar –, is het verlies ook voor Israël. Een stabiele, welvarende Amerikaanse democratie is namelijk een belangrijke pijler voor Israëls veiligheid.

De voormalige Amerikaanse president Donald Trump is zowel de actieve als passieve aanjager van de levensgevaarlijke verdeeldheid in de Amerikaanse samenleving. Zijn hooghartige weigering zijn verkiezingsnederlaag te aanvaarden is daar in hoge mate verantwoordelijk voor.

Uitputtende verhoren door een speciale commissie van het Congres hebben aangetoond dat Trump verantwoordelijk was voor de gewelddadige bestorming van het Capitool in Washington op 6 januari vorig jaar. De Verenigde Staten ontsnapten toen aan een staatsgreep om de verkiezingszege van Joe Biden teniet te doen.

Als het bij deze aanval op de democratie zou blijven, zou het wat overzichtelijker zijn om de desastreuze invloed van Trump op de samenleving te analyseren.

De nasleep van de inval van de FBI in Trumps luxueuze mansion Mar-a-Lago in Florida heeft de tegenstellingen in de Amerikaanse samenleving naar een nieuw hoogtepunt opgezweept.

De FBI haalde uit een geforceerde kluis topgeheime documenten die Trump tegen de wet in uit het Witte Huis had meegenomen. De stukken zouden onder andere gaan over de Amerikaanse nucleaire strategie. Trump en zijn aanhangers beschouwen de inval door de ‘gestapo’ als een on-Amerikaans. Listig als een opgejaagde wolf zei hij dat de FBI de gewraakte documenten in de geopende kluis had geplaatst.

Mocht Trump wegens het verduisteren van officiële documenten of om zijn rol op 6 januari 2021 worden vervolgd, dan breekt in Amerika de hel los. Zijn miljoenen aanhangers, die blindelings in hun ‘leider’ geloven, zijn zelfs bereid de wapenen op te nemen.

In dit gespannen emotionele politieke klimaat komt het antisemitisme uit de kast.

Het toeval wil dat een Joodse rechter, Bruce Reinhart, zijn juridisch fiat gaf aan de FBI om Mar-a-Lago binnen te vallen. Sedertdien krijgt hij massa’s antisemitische vuilspuiterij over zich heen. De dreigementen zijn zo ernstig dat de synagoge waar hij gewoonlijk naartoe gaat de sjabbatdiensten tot nader orde heeft gestaakt. Ook Merrick Garland, de Joodse openbaar aanklager in Florida, heeft veel antisemitische modder over zich heen gekregen.

Met al zijn gebreken (en natuurlijk zijn er ook goede dingen) is Israël als Joodse staat gevrijwaard van antisemitisme. In Israël wordt je niet geconfronteerd met antisemitisme. Dat maakt Israël zo belangrijk maakt voor Joden, voor alle Joden.

Zonder antisemitische retoriek koerst Israël naar extreemrechtse, anti-democratische opvattingen. De verkiezingen op 1 november zullen uitwijzen in hoeverre de Israëlische kiezer zich afzet tegen de democratie. De eerste indicatie is verontrustend. Interne verkiezingen in Likoed voor het samenstellen van de ranglijst voor de Knesset hebben zelfs Netanjahoe in verlegenheid gebracht.

De eerste tien Likoed-kandidaten voor de Knesset werden door het afgetreden Knesset-lid Benny Begin, de zoon van de legendarische premier Menachem Begin, als anti-democraten en racisten bestempeld.

De positie van Netanjahoe als leider van Likoed is voorlopig onaantastbaar gebleken. Net als Trump staat ook hij voor rechterlijke beproevingen en wil hij de Israëlische democratie naar zijn hand zetten door hoge rechters voor de politiek te laten kiezen. Dat heeft Netanjahoe afgekeken uit de Amerikaanse politieke realiteit. Trump heeft het Amerikaanse Hooggerechtshof opgezadeld met rechters die zijn opvatting van de democratie lijken te delen.