Is Hamas onder druk van de Israëlische en Egyptische omsingelingen van de Gazastrook op weg naar aanvaarding van een Palestijnse staat gebaseerd op de bestandslijnen van 1967? Heeft deze ‘revolutie’ die zich aftekent in de rangen van Hamas in de Gazastrook, iets te maken met het verlangen van president Donald Trump vrede te stichten tussen Israël en de Palestijnen? Komt Hamas uit de ideologische duisternis naar de ratio?
Het debat in de rangen van deze islamitische fundamentalistische organisatie is in volle gang. Het wordt ook in de Israëlische media opgepikt. Israël heeft Hamas zwaar bevochten in reactie op raketgeweld uit Gaza. Maar nu schijnt in Israël het besef door te dringen dat Hamas een partner kan zijn. Wie de ontwikkelingen tussen Hamas en Israël volgt, kon al weten dat Israël Hamas is gaan zien als een stabiliserende factor in Gaza, als een organisatie die verantwoordelijkheid moet dragen – en dat met terughoudendheid ook doet – voor het stoppen van geweld uit Gaza door wedijverende groeperingen als de Islamitische Jihad. Daar zit een dynamiek van toenadering in. Maar dan moet je wel de gecompliceerde problematiek begrijpen.
Ik wijs op deze mogelijke fundamentele koerswijzing van Hamas, omdat een dergelijke ontwikkeling zich ook heeft voortgedaan tussen Israël en de PLO van Jasser Arafat. Van totale ontkenning tot wederzijdse erkenning in het Oslo-akkoord in 1993. Door de moord op Jitschak Rabin in 1993 – mede als gevolg van het stoken van Benjamin Netanjahoe tegen dit akkoord – is Oslo min of meer begraven en werd de weg bereid voor de nu onder invloed van Trump vastlopende politiek van annexatie van de Westelijke Jordaanoever.
Indien de machtsstrijd aan de top van Hamas inderdaad tot een fundamentele koerswijziging van deze organisatie leidt, kan dit een element zijn waarop Trump zijn visie op vrede tussen Israël en Palestina kan bouwen. Verzoening tussen Fatah en Hamas is een voorwaarde om uit de diepte van het conflict naar het licht te kijken. Dan is er wél een partner en kan Israël Fatah en Hamas niet meer tegen elkaar uitspelen om een mogelijke vredesdoorbraak uit de weg te gaan.
Wat speelt er dan binnen Hamas? De belangrijkste koerswijziging van het aangepaste Hamas-handvest zou zijn dat Hamas de bestandslijnen van 1967 erkent. Daar vloeit uit voort dat Hamas een vredesakkoord tussen Israël en het Palestijnse leiderschap zal aanvaarden, mits het de test van een Palestijns referendum doorstaat.
Wat betekent dit? Hamas komt terug op het islamitische standpunt dat er op heilige Palestijnse grond geen Joodse staat kan zijn. Om het zo maar eens te stellen: de islamitische god doet een concessie aan de Joodse god. Ook neemt Hamas afstand van geweld, met uitzondering van legitiem geweld. De nadruk komt te liggen op geweldloos protest tegen de bezetting.
Deze koerswijziging schijnt vervat te zijn in het nieuwe handvest van Hamas. Dat betekent absoluut niet dat de vredesvlag kan worden uitgehangen. De werkelijke betekenis van deze koerswijziging kan slechts aan de realiteit worden gemeten. De vraag blíjft of dit een werkelijke heroriëntatie is of een tactische manoeuvre van een militante organisatie in Gaza die onder zware druk staat.
En dan … Wat is de rol van Iran, één van de steunpilaren van Hamas? Drijft het escalerende conflict tussen twee stromingen in de islam, tussen de Soenni en Sji’a, de soennitische Palestijnen in Gaza uit de sji’itische invloedssfeer van Iran?
Vragen in overvloed. Maar ook vragen in een versteend ideologisch debat zijn volgens de visie van de Talmoed belangrijk.
