Het is goed me hoog in de Zwitserse Alpen los te maken van het dagelijkse nieuws, uit Israël en de rest van de wereld. Natuurlijk lukt me dat niet echt. De computer is een dwingende wegwijzer door de wereld. Ik weet dus dat in de New York Times een opzienbarend verhaal verscheen over een mogelijke Israëlische aanval op Iran, dit jaar nog. De journalist in kwestie, Ronen Bergman, is zo goed ingevoerd bij de Israëlische militaire en politieke top dat zijn verhaal ook naar propaganda riekt. Ik bedoel beïnvloeding van de wereldopinie, van de Amerikanen. Die moeten van gezaghebbende anonieme Israëlische bronnen, die Bergman opvoert, weten dat de tijd dringt. Nog maar tien maanden en dan kan het niet meer. Dan is het Iraanse nucleaire programma te ver gevorderd.
Dat verhaal las ik in een café in Verbier. Ik heb het idee dat de Israëlische informatiecampagne over het Iraanse nucleaire gevaar zoden aan de dijk zet. De EU lijkt om, vóór het Israëlische standpunt, en nog veel belangrijker is dat ook in Washington nu over een termijn van tien maanden wordt gesproken. Het wordt dus een spannend voorjaar in het Midden-Oosten. Het is maar goed dat de schuilkelders in Israël worden klaargemaakt. Ik zal dan misschien weer in Israël zijn. Aan het geluid van binnenkomende raketten ben ik gewend geraakt in de Golfoorlog van 1991 toen Irak Israël onder Scud-raketvuur legde. Wat ik ervan denk? In mijn hart ben ik tegen een aanval op Iran, in mijn hoofd begrijp ik het wel. Mijn ‘nee’, niet doen, is toch sterker dan mijn ‘ja’. Natuurlijk weet ik wel dat Israël het recht heeft zich te behoeden voor een tweede Holocaust. Want dat is het diepste Israëlische argument om de luchtmacht richting Iran te laten vliegen. Maar mocht Iran ‘de bom’ hebben, zou het dan zijn anti-Israëlische retoriek omzetten in een atoomoorlog in het Midden-Oosten en Israël aanvallen? Ik betwijfel dat, om tal van redenen. De ruimte die Crescas mij toemeet, is te beperkt om dat nu te leggen. Bovendien wil ik nog iets anders onder uw aandacht brengen.
In Paris Match las ik een boeiend verhaal van de Frans-Joodse schrijver/journalist Mark Halter over ‘het vergeten Israël’ in de steppe van Rusland. Birobidjan, de in de dertiger jaren door Stalin in het leven geroepen autonome Joodse republiek in het kader van de Sovjet-Unie. Tienduizenden Joden hebben in dit onherbergzame deel van het Sovjetrijk, tienduizend kilometer van Europa, en vlakbij China, een Jiddisj sprekende maatschappij weten op te bouwen. In de bittere kou, in grote armoede maar toch een sprankje hoop. Mark Halter is er geweest. Er leven nog vijfduizend Joden in dat barre oord. De meeste Joodse inwoners van dit ‘Stalinistische paradijs’ zijn na de val van het Sovjetimperium, en ook erna, naar het echte Joodse land, Israël, vertrokken. Er zijn nog twee synagogen in Birobidjan. Kinderen leren op school Jiddisj, de voertaal van de Jiddisje stad van Stalin. ‘Waarom?’ vroeg Halter de onderwijzeres. ‘Omdat het te pas kan komen’, antwoordde ze. Niet alleen Joodse kinderen, maar ook Chinese en Koreaanse kinderen leren hier Jiddisj. Er worden nog toneelstukken in het Jiddisj opgevoerd. Er verschijnt ook vier maal per week een krant met vier pagina’s in het Jiddisj en de rest in het Russisch. Jiddisj is in Birobidjan nog een levende taal! Halter heeft over het ontstaan van deze Joodse republiek een spannende roman geschreven onder de titel L’inconnu de Birobidjan. Ik lees dat boek hier en ik heb de indruk dat het niet alleen fictie is maar ook het resultaat van grondig bronnenwerk. Birobidjan is het geesteskind van Stalin. In zijn roman laat Halter Stalin tijdens een feest op het Kremlin zeggen dat de Joden recht hebben op hun eigen staat, ‘Israël in Siberië!’ Toen de bendes van Hitler in 1941 de Sovjet-Unie aanvielen, vluchtten veel Russische Joden naar deze Joodse republiek, ver van de Duitse vernietigingscampagne. In dat opzicht heeft dit waanidee van Stalin nog een functie gehad. Wat ervan is overgebleven, is een kleine Joodse gemeenschap die het voor Halter zo geliefde Jiddisj in leven houdt. Het boek is beslist een aanrader omdat het zich afspeelt in de Sovjet-Unie en in de VS, rond een Russische vrouw die Jodin is geworden en later in Washington, ten tijde van de McCarthy heksenjacht op ‘communisten’, wordt verdacht van spionage voor Moskou.
