Ik verwonder me over de wilskracht van honderdduizenden Israëli’s die wekelijks de straat op gaan om te protesteren tegen de onnodige en provocerende juridische hervormingen die de regering wil doorvoeren.

Zit daar meer achter dan alleen maar de wens de democratie te redden uit de parlementaire wurggreep van Benjamin Netanjahoe en zijn trouwe volgelingen?

Ik volg voor zover ik dat vanuit Bilthoven kan nauwgezet de demonstraties, de Israëlische tv-debatten, kranten en andere, persoonlijke informatiebronnen. Nuances ontgaan me niet, aangezien ik het Ivriet volledig beheers en bovendien bijna veertig jaar journalistieke ervaring in Israël heb.

Mijn conclusie is dat er meer aan de hand is dan louter protest tegen de antidemocratische capriolen van Benjamin Netanjahoe. De seculiere middenklasse in Tel Aviv en andere steden is het zat zich te moeten neerleggen bij de dictatuur van de orthodoxie over haar persoonlijke en openbare leven!

Dat staat los van de huidige juridische problematiek, maar is het gevolg van het feit dat Israël geen scheiding kent van staat en synagoge! Het opperrabbinaat heeft daardoor het absolute gezag over geboorte, huwelijk, dood en het openbare leven. Op sjabbat ligt het openbaar vervoer stil; huwelijk en scheiding zijn volgens de halacha het privilege van rabbinale gerechtshoven. Gemengde huwelijken kunnen in Israël niet worden gesloten.

En zo zijn er meer rabbinale verordeningen die seculiere Israëli’s al lang irriteren. Tot grootschalig openbaar protest tegen de rabbinale macht is het nooit gekomen. Wel zijn er de laatste jaren kleine barsten in het rabbinale monopolie gekomen. Op bescheiden schaal rijden er nu op sjabbat in de overwegend seculiere stad Tel Aviv autobussen, en in het buitenland gesloten gemengde huwelijken worden nu in Israël erkend.

Maar van persoonlijke liberalisering is geen sprake. De macht ligt in handen van de rabbinale machtsstructuur. Tegen die dwingende macht gaan de demonstranten óók de straat op. Ze weten dat sterke orthodoxe invloeden in de regering van Benjamin Netanjahoe ervan dromen democratische waarden te vervangen door de halacha! Er is al een wet in de maak die het verbiedt met Pesach brood te brengen naar in ziekenhuizen opgenomen patiënten.

Wat zich nu afspeelt in de straten van Tel Aviv, maar ook in Jeruzalem en Haifa is een waterscheiding tussen seculier en religieus nationalistisch Israël. Dat kan gevolgen hebben voor de interne structuur van het Joodse land. Er circuleren ideeën om het land op te delen in kantons: bijvoorbeeld een autonoom kanton Tel Aviv, waar de rabbinale orthodoxie geen invloed kan uitoefenen op het dagelijkse en persoonlijke leven.

Het is maar een idee, maar dat dergelijke gedachten worden geopperd, is een aanwijzing dat het huidige massale protest ook een anti-orthodoxe boodschap heeft. Onder de demonstranten zijn tevens mannen met kippa te zien, die vooral tegen de juridische hervormingen zijn maar ook welwillend staan tegenover de seculiere gevoelens.