Het valt me steeds moeilijker in mijn column over Israël te schrijven. Ik weet voor wie ik schrijf, wie de columns leest. In mijn hart voel ik er niets voor week in week uit over de dramatische Israëlische problematiek te schrijven. Ieder keer moet ik mezelf overwinnen om weer een bitter kritisch geluid te laten horen voor lezers die ver weg van de Israëlische realiteit leven, ook al gaan ze er op bezoek. Het is zo dubbel.
Israël is een fantastisch, problematisch land. Israël is de Joodse hoop en wordt voor de Joodse diaspora, althans voor velen, een wanhoopsland. Een verstoorde droom. Zo zie ik het. Ik bezweer u dat dit diasporagevoel, zoals ik het hier verwoord, niet door de overgrote meerderheid van de Israëli’s in Israël wordt gedeeld, laat staan begrepen. Ik zal u uitleggen waarom ik dat denk.
De Israëlische politiek, het Israëlische gevoel, zwenkt naar rechts, naar een met trots gedragen nationalisme. Het is warm, zo warm als het fijne gevoel dat in u opstijgt als uw voetbalclub heeft gewonnen. Nationalisme werkt verdovend op het analytische verstand. Het is een gevoel dat de groep verblindt, dat de groep laat onderscheiden van anderen. Historisch gezien is nationalisme een betrekkelijk jong verschijnsel, gebonden aan het ontstaan van naties toen de imperiums, keizerrijken en koninkrijken, uit elkaar spatten in nationale eenheden. Niet langer was de keizer of de koning het symbool van de eenheid. De natie kwam er voor in de plaats.
Nationalisme is ook de drijfveer van het zionisme. De paradox van het zionistische nationalisme is dat het een Joodse staat wilde stichten, ingebed in een democratisch zionisme. Daarin onderscheidt de zionistische onderneming zich van het nazistische, fascistische en communistische nationalisme.
Helaas moet ik vaststellen dat het democratische zionisme zoals David Ben Goerion dat begreep, aan erosie blootstaat. Ik zal het heel duidelijk stellen: Menachem Begin is in de strijd tegen Ben Goerion aan de winnende hand. Menachem Begin verzette zich om nationalistische zionistische redenen tegen het door de VN in 1947 aanvaarde delingsplan van Palestina. Een burgeroorlog tussen de territoriale zionisten en de pragmatische zionisten werd op het laatste moment voorkomen. De territoriale zionisten uit de school van Menachem Begin verzetten zich tegen de deling van het onder Brits mandaat staande Palestina in een Joodse en Palestijnse staat. Menachem Begin eiste heel Palestina op, met inbegrip van de huidige Jordaanse staat, voor de te stichten Joodse staat. David Ben Goerion, uit de school van de pragmatische zionisten daarentegen, legde zich neer bij het VN-delingsplan.
De spirituele erfenis van Menachem Begin heeft onder de invloed van de Palestijnse problematiek de wind in de zeilen. Het pragmatische, democratische zionisme verliest zienderogen zijn invloed op de Israëlische samenleving. Het territoriale zionisme schiet diep wortel in de bezette gebieden. Over de Israëlische democratie en het democratisch gevoel in de Joodse staat hangen donkere wolken. Niet over het bestaan van Israël, maar over de inhoud van ons geliefde land waar het nationalistische instinct aan de hogere waarden van de democratie knaagt.
