Persvrijheid is een belangrijker pijler, zo niet de belangrijkste, die de democratie waarborgt. Dat geldt in principe ook voor Crescas. Ik schrijf al jaren voor Crescas een wekelijkse column zonder op mijn vingers te worden getikt. Ik voel me dus volkomen vrij in het schrijven. Als mijn vrijheid zou worden ingeperkt, zou ik onmiddellijk stoppen met het schrijven van columns.
Als kapitaal zich meester maakt van de pers is het met de absolute persvrijheid gedaan. Ook als machtige zakenbelangen zich roeren.
De vergeten grote Joodse Nederlandse journalist dr. Marcus van Blankenstein is daar in 1936 het slachtoffer van geworden. In de belangrijke rol van correspondent na de Eerste Wereldoorlog in Berlijn waarschuwde hij na de machtsovername door Adolf Hitler in 1933 voor de gevaren van het nationaalsocialisme. In de rubriek ‘De Toestand’ bleef hij tot toenemende ergernis van Duitse diplomaten en Rotterdamse handelsbelangen wijzen op de gevaren van Hitler-Duitsland voor de Europese veiligheid.
Het werd hem onmogelijk gemaakt die waarschuwingen nog langer op papier te zetten. De druk werd zo groot dat hij in 1936 zijn ontslag aanbood. Na het vertrek van Van Blankenstein keerden de Duitse adverteerders terug naar de krant, na de NRC eerst te hebben geboycot wegens de in hun ogen anti-Duitse artikelen in dit toonaangevende dagblad.
Marcus van Blankenstein was een journalist van grote allure, die overal ter wereld toegang had tot de groten der aarde. Zijn berichtgeving over de onderhandelingen na de Eerste Wereldoorlog tussen Frankrijk en Duitsland waren zeer betrouwbaar wegens zijn persoonlijke toegang tot Stresemann en Briand, de hoofdonderhandelaars. Het waren internationale hoogtijdagen voor NRC in die jaren dankzij de unieke correspondenties van dr. van Blankenstein.
Waarom haal ik dit aan?
Dat heeft te maken met veranderingen in het ook aan kapitaal horige Israëlische journalistieke veld.
Alsof Israël een dictatuur is heeft Netanjahoe genoten van de steun van Israel Hayom, Israëls grootste en tevens gratis verspreide krant.
Uit de miljarden dollars van het Joods Amerikaanse echtpaar Adelson is met genegenheid voor Netanjahoe en zijn vrouw Sarah Israel Hayom gefinancierd. Het was niet alleen een persoonlijke geste maar ook om Israëlische lezers ervan te overtuigen dat het een plicht is te voorkomen dat bezet gebied een Palestijnse staat wordt. Daar stond Netanjahoe volgens de Adelsons pal voor en daarom verdiende hij hun steun.
Foto’s van Netanjahoe prijkten op de voorpagina’s van deze overigens best goed gemaakte krant, waarin voor het schijnbare evenwicht ook andere stemmen aan het woord kwamen. Opinieonderzoeken zijn ervan overtuigd dat de beeldvorming rond Netanjahoe in Israel Hayom een belangrijke, wellicht doorslaggevende factor is geweest bij zijn verschillende verkiezingsoverwinningen.
Nu Netanjahoe niet meer schittert en wellicht wegens corruptie zal worden veroordeeld heeft Mirjam, de weduwe van Sheldon Adelson, de bakens verzet. Netanjahoe out Naftali Bennett in. Dus de huidige premier krijgt nu meer ruimte met foto’s en tekst in Israel Hayom.
Zou Mirjam tot de conclusie zijn gekomen dat er geen politiek verschil is tussen Netanjahoe en Bennett en dat de overstap dus geen politieke betekenis heeft, maar wel een handige zet is om invloed te kunnen uitoefenen.
De enige krant in Israël die aan de macht van kapitaal ontsnapt, is Haaretz.
Daar zit geen links kapitaal achter, maar wel een linkse politieke signatuur. Haaretz is de tegenpool van Israel Hayom. De krant houdt vast aan de stichting van een Palestijnse staat naast Israël en heeft commentatoren die Israëls anti-Palestijnse politiek in scherpe bewoordingen bekritiseren. Haaretz staat pal voor behoud van de Israëlische democratie. Haaretz drijft op een abonneebestand van 72.000 met een uitschieter naar 100.000 in het weekeinde. Bovendien heeft de krant ongeveer een gelijk aantal digitale abonnees.
