Wat zijn toch die zwarte krachten die over de westerse democratieën waaien? Niet alleen in de Verenigde Staten bedreigen Trumpisten de democratische waarden en instellingen, in Frankrijk breekt de ultra-rechtse Joodse presidentskandidaat Eric Zemmour de contouren van de democratie af, in Nederland hebben we Thierry Baudet die zich afzet tegen het democratisch proces en ook in Israël ontwikkelt zich een gevaarlijke anti-democratische hetze.
De Likoed-parlementariër David Amsalem heeft de moed gehad, de euvele moed, om rechters te waarschuwen dat ze de bak in gaan als Likoed weer aan de macht komt. Oppositie in het parlement zal niet meer worden geduld. Links eruit, rechts erin!
Zehava Gal-On wees er deze week in Haaretz op dat de Likoed-geestverwanten en andere fascistische elementen in en buiten de politiek de “democratie willen gebruiken om de democratie te vernietigen.” Weet u nog hoe en door wie de Weimar-republiek in 1933 in de stembus werd opgeblazen en vervangen door een bloedige dictatuur?
De Israëlische democratie staat wegens historische meningsverschillen over de Palestijnse problematiek, dat wil zeggen de toekomst van de bezette Westelijke oever van de Jordaan, Judea en Samaria, onder spanning. Ik wil er in dit verband aan herinneren dat over het door David Ben Gurion in 1947 aanvaardde VN-delingsplan voor Palestina op het laatste moment een burgeroorlog tussen voor- en tegenstanders van dit plan werd voorkomen. De Palmach -later de Haganah – en Menachem Begins Irgoen Zwai Leumi stonden ideologisch tegenover elkaar.
Voor de latere Likoed-premier Begin, leerling van Ze’ev Jabotinsky, was deling van het Britse mandaat over Palestina “hoog verraad.”
De politieke emoties van toen hebben zich vertaald in de huidige tegenstelling tussen links en rechts en leidden in 1995 tot de moord op de vredespremier Jitschak Rabin.
De verharding tussen links en rechts in Israël is ongetwijfeld het gevolg van die oude historische twist over de toekomst van Palestina.
In de andere westerse democratieën ligt zo’n verklaring niet voor de hand. Daar gaat het niet om landjepik maar om de via het christendom verankerde waarden van de tien geboden in de democratie.
Waarom staan die onder druk?
De lessen van de Tweede Wereldoorlog zijn vergeten. Dat hoofdstuk in de geschiedenis is als leermodel afgesloten. Er zijn nieuwe factoren die een uitdaging vormen voor de democratie als hoogste politieke model.
Dekolonisatie, het formele einde van rassendiscriminatie en het falen van de welvaartsstaat wegens de escalerende kloof tussen rijk en arm zijn verschijnselen die knagen aan de ‘oude democratische orde’.
Ik heb wel eens gezegd: vroeger ging Europa naar Afrika, nu komt Afrika naar Europa. De legale en illegale immigratie op zo’n grote schaal uit Afrika en Azië roept in weerwil van goede bedoelingen in de diepte van de christelijke democratische samenlevingen weerstand op. Gelijktijdig ondergaan de westerse democratieën diepgaande technologische veranderingen die een nieuwe betekenis geven aan het stemrecht. De tijd dat de stem in het stemhokje in de anonimiteit verdween, is definitief voorbij. De burger heeft dagelijks stemrecht, de burgers kan iedere minuut van de dag zijn stem laten horen, de burger is door het internet autonomer geworden, vrijer ook. De democratie wordt daardoor gewoon als maatschappelijk bindmiddel ondermijnd. Dat is de essentie van De Nieuwe Tijd.
Internet is door zijn lichtsnelheid een revolutionaire transmissie van sociale woede, complottheorieën en haat zaaien geworden.
Bijna negentig procent van de Republikeinen gelooft dat Donald Trump de verkiezingen in 2020 heeft gewonnen. De bestorming van het Capitool op 6 januari was een door het internet aangezwengelde staatsgreep. De grote anti-vaccinatie demonstraties in de Europese hoofdsteden en het daarmee gepaard gaande geweld zijn voor het oude continent een teken aan de wand. Het democratisch gekozen gezag staat onder druk en zou zelfs kunnen bezwijken als de gevaren niet op tijd worden onderkend.
Dat geldt in een andere context ook voor Israël. De democratie nadert daar inzake de frontale botsing tussen wat ik aanduid als ‘normaal zionisme’ en ‘messiaans zionisme’ de gevarenzone.
