Het is voor Israël vrijwel onmogelijk in het islamitische Midden-Oosten vrienden te maken. Daarom is het zo moeilijk om voor de verkeerde inschattingen in Israëls buitenlandse beleid in dit deel van de wereld een onvoldoende te geven. Altijd, tot de dag van heden, waren het tijdelijke strategische belangen die Israël met enkele spelers in het Midden-Oosten verbonden.
Ik noem als voorbeeld de strategische banden van Israël met Iran onder de sjah. Israël zat zó diep in de repressie van de oppositie tegen de sjah dat diens val de poorten openden voor de Israël-hater Khomeini. Iran was voor Israël als olieleverancier belangrijk. Jarenlang heeft de Israëlische censuur weten te voorkomen dat Iraanse olie via de pijpleiding van Eilat naar Haifa stroomde. Dat was staatsgeheim.
Bovendien paste de alliantie met Iran in het strategische concept van Israël van het scheppen van allianties met een grote boog om de Arabische landen heen. Tegen dit licht moet ook het verbond met Ethiopië worden gezien onder keizer Haile Selassie. De keizer is net als de sjah door een revolutie uit het zadel geworpen.
Waarom schrijf ik dit?
Het antwoord ligt toch voor de hand. Uit de schemer verrijst Saoedi-Arabië als een strategische partner van Israël tegen de gemeenschappelijke vijand Iran. Er is weinig harde informatie over deze militaire alliantie uitgelekt, maar in de Amerikaanse media wordt er – zonder details – de laatste tijd vaak aan gerefereerd.
Het broeit in dit olierijke koninkrijk. Kroonprins Mohammed bin Salman voert voorzichtige hervormingen door die op verzet stuiten van islamitische leiders en ook vanuit het koningshuis zelf.
Voor journalistieke kritiek op het doen en laten van de kroonprins is in dit absoluut geregeerde koninkrijk echter geen plaats. Wie het waagt, gaat de bak in of moet zijn heil in het buitenland zoeken. Ook daar is de kritisch gemotiveerde journalist zijn leven niet zeker. De dissident en journalist Jamal Khashoggi kan het niet meer navertellen. Officieel is het nog niet, maar met grote mate van zekerheid wordt aangenomen dat hij in het Saoedi-Arabische consulaat in Istanboel is vermoord. Hij kwam daar voor documenten om in het huwelijk te kunnen treden met zijn Turkse vriendin.
Jamal Khashoggi werkte vanuit de Verenigde Staten voor The Washington Post, een van de meest invloedrijke kranten ter wereld. Daarin drong hij aan op democratisering in zijn geboorteland, waar hij deel uitmaakte van de elite.
Was kroonprins Mohammed bin Salman op de hoogte van de moord? Gaf hij de opdracht misschien, of liep de ondervraging van deze dissident uit de hand, hetgeen tot diens dood leidde? Dat moet nog duidelijk worden.
Wat betekent dit voor Israël? Is het een teken aan de wand dat het Saoedi-Arabische koningshuis uiteindelijk door een revolutie zal worden geveld te beginnen met het afzetten of vermoorden van de kroonprins? Gaat de strategische alliantie tussen Jeruzalem en Riyad dan in rook op? Wordt een revolutionair Saoedi-Arabië een vijand van Israël in plaats van een vriend, zoals Iran van een partner tot een gevaarlijke tegenspeler van de Joodse staat werd?
Met deze vragen zal het duidelijk zijn dat Israël niet zeker kan zijn – vroeger en ook nu niet – van allianties en belangenverstrengeling met landen in het Midden-Oosten.
