Het is goed om de gevolgen van de verrechtsing van de Israëlische politiek in historisch perspectief te plaatsen. Ik ben door mijn leeftijd – 85 jaar – en lange journalistieke ervaring in Israël in de gelegenheid die historische bril op te zetten.

In 1977 won de door Menachem Begin geleide Likoed-partij de algemene verkiezingen en werd hij de eerste niet-socialistische premier. Het machtsmonopolie van de socialisten werd 29 jaar na de stichting van Israël in 1948 doorbroken. Er ging toen een schok door de Israëlische samenleving. Menachem Begin werd in die dagen afgeschilderd als een anti-democratische terrorist. Een revisionist die in 1947 tegen het VN-delingsplan voor Palestina was en zelfs bereid was voor de ondeelbaarheidsgedachte van Erets Jisraeel een burgeroorlog te riskeren.

Ik stond op 17 mei 1977 op enkele meters van Begin toen de verrassende verkiezingsuitslag bekend werd. Begin kon zijn ideologische motivatie niet beteugelen en verklaarde dat er honderden nederzettingen in bezet gebied zouden worden gesticht. Inderdaad: Begin is de ideologische grondlegger van Israëls expansie in Judea en Samaria.

De door links en ook door mij gevreesde ‘terrorist’ heeft de democratie niet in gevaar gebracht en in 1978 tot verrassing van God (sic) zelfs vrede gesloten met Egypt, slechts vijf jaar na de Jom-Kipoeroorlog.

Op zijn conto staat ook de gelijkstelling van Joden uit de Arabische wereld, met grote bouwprojecten voor deze tot dan achtergebleven groep immigranten. Ik kan meer dingen aanhalen om een ander licht op Begin te laten schijnen, een man die zeer eenvoudig leefde en een visie van Erets Jisraeel, het land van Israël, had die de stichting van een Palestijnse staat naast Israël helaas uitsloot.

De herverkiezing van Likoed-leider Benjamin Netanjahoe heeft in Israël net als toen ongemeen scherpe reacties uitgelokt. Niet ten onrechte, want hij is uit op de vorming van een ultrarechtse regering, met partners die weinig respect hebben voor de Israëlische democratie. Allerlei democratisch verworvenheden worden op het blok gelegd. Het ziet er eng en bedreigend uit. Gadi Eisenkot, tot voor kort chef-staf van het Israëlische leger heeft zelfs opgeroepen tot een massademonstratie van een miljoen Israëli’s tegen de in de maak zijnde regering. Avi Himi, hoofd van de orde van advocaten, heeft zich bij deze oproep aangesloten. De nog zittende minister van Defensie Benny Gantz heeft laten doorschemeren dat ultrarechtse krachten een derde intifada zouden kunnen uitlokken door het vermoorden van Palestijnen. Waar of niet waar, zo’n hint of idee tekent de sfeer hier.

Tijdens het schrijven van deze regels zijn de coalitiebesprekingen nog niet afgerond. Die ultrarechtse regering onder premier Benjamin Netanjahoe komt er. Dat is nu wel zeker. Wat ook zeker lijkt is dat Netanjahoe de avonturiers in zijn regering die democratie willen uithollen en met geweld willen aansturen op inlijving van bezet gebied, onder controle wil houden. Wat een paradox: Netanjahoe wil een rechtse regering om justitie naar zijn hand te zetten (om aan rechtsvervolging wegens corruptie te ontsnappen) maar hij wil de racistische anti-Palestijnse ministers geen vrijkaartje geven om hun sinistere ideeën uit te voeren.

Tenminste, dat heeft hij via zijn kanalen laten weten.

Mijn vraag: kan Netanyahoe de 'tijgers' Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotritch in zijn regering in bedwang houden?

De bullebak Smotritch versus formateur Netanjahoe (uit: Yediot Ahronot)

Hij wordt nu in de politiek en de media even zwart gemaakt als Menachem Begin in 1977. Toen bleek dat een hysterische misrekening te zijn. Misschien pakt het historisch oordeel ook positiever uit voor Netanjahoe dan nu wordt voorzien.

Daar zijn zwaarwegende internationale en regionale redenen voor aan te geven. Want in de Arabische wereld wordt met achterdocht gekeken naar de uitbraak van een hardvochtige anti-Palestijnse politiek.

En daar niet alleen: in Washington klinken ongehoord scherpe waarschuwingen aan het adres van Netanjahoe en diens nieuwe, extremistische partners. Respecteer de democratie en de Palestijnen, zo luidt de boodschap die president Joe Biden door zijn minister van Buitenlandse Zaken Blinken laat uitdragen.