Eli Wiesel was dinsdag jongstleden in de galerij van de Senaat in Washington de kroongetuige van Benjamin Netanjahoe’s apocalyptische visie op het Midden-Oosten indien Iran een kernwapen-mogendheid wordt. Tijdens de ‘rede van zijn leven’ wees Netanjahoe naar Wiesel, een Jood die de holocaust overleefde. “Nooit meer,” zei Netanjahoe. De implicatie is duidelijk: het voortbestaan van Israël staat op het spel als president Barack Obama om Amerikaanse geopolitieke redenen Iran het groene knipperlicht geeft zich met atoomwapens uit te rusten. Om de afgevaardigden van het Congres en de Senaat, die in een verenigde vergadering bijeen waren gekomen, in te prenten dat een nucleair Iran voor Israël levensbedreigend is, herinnerde hij er aan dat de geestelijke leider Ali Khameini van Iran heeft getwitterd, “Ja getwitterd,” dat Israël van de kaart moet worden geveegd. Iran werd door Netanjahoe weggezet als een terroristische staat die niet alleen Israël maar de hele wereld bedreigt. “Beter geen overeenkomst met Iran dan een slechte overeenkomst,” betoogde Netanjahoe onder luid gejuich van congresleden en senatoren. En als het er op aankomt “staat Israël alleen” tegenover Iran, met andere woorden dan zal Israël een preventieve oorlog tegen Iran moeten voeren. Zo begrijp ik deze uitspraak.
Alvorens op de politieke en diplomatieke aspecten van de heroïsche rede van Netanjahoe in te gaan, kan ik mijn bewondering, verbazing en afkeer van zijn theatrale optreden in het hart van de Amerikaanse democratie niet voor me houden in deze column. Ik geloof echt dat Netanjahoe er om historische Joodse redenen van overtuigd is dat de ayatolla's in Teheran uit zijn op de vernietiging van de in wezen nog jonge Joodse staat. Zijn rede was een hoogstandje van theatrale retoriek. Tot zover mijn bewondering voor hem. Mijn verbazing geldt Netanjahoe’s bereidheid in de valstrik van de Republikeinse haatmachine tegen de Democratische president Obama te vallen om Israëls legitieme angst voor een met de atoombom uitgerust Iran uiteen te zetten. Het tegen elkaar uitspelen van Democraten en Republikeinen ondermijnt voor de eerste keer de gezamenlijkheid van de Amerikaanse politieke consensus voor Israël! Het is een teken aan de wand dat meer dan vijftig Democratische afgevaardigden tijdens de rede van Netanjahoe schitterden door afwezigheid. Netanjahoe heeft schade berokkend aan rotsvaste strategische en historische betrekkingen tussen Israël en de VS door achter de rug van Obama de Amerikaanse politiek tegen hem op te zetten. Hoe groot de aantasting van de Amerikaanse veiligheidsgarantie voor Israël is, zal de toekomst uitwijzen. Van vertrouwen tussen Obama en Netanjahoe is geen sprake meer, zo dat er ooit is geweest, want Netanjahoe heeft indertijd, tijdens de presidentsverkiezingen, zijn kaarten gezet op de Republikeinse tegenkandidaat Mitt Romney. Toen kwam hij via zijn Amerikaanse pionnen in het Amerikaanse politieke proces tussenbeide. Nu weer! Vanaf de eerste dag dat Obama het Witte Huis betrok heeft Netanjahoe hem gewantrouwd.
Mijn afkeer van Netanjahoe’s interventie in Washington betreft zijn intenties. Ging hij echt naar Washington om Obama aan de schandpaal te nagelen over de veiligheid van zijn land, of vocht hij via de uitstraling van zijn rede voor herverkiezing op 17 maart? Hoeveel mandaten zou hij voor Likoed hebben gered? Er zijn indicaties dat Likoed in moeilijkheden is gekomen en volgens ingewijden slecht 18 zetels zou kunnen binnenhalen van de 120 die worden verdeeld in de Knesset. Opportunisme is Netanjahoe niet vreemd en het inboezemen van angst door ‘meneer veiligheid’ is ook een aspect van zijn politieke genie. Of het oproepen van angst voor Israëls voortbestaan in de stembus zal werken, zullen we op 17 maart te weten komen.
Netanjahoe heeft weliswaar Obama indirect aangevallen maar toch heeft hij goed geluisterd naar de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Kerry. De Amerikaan heeft hem gewaarschuwd geen details over de besprekingen tussen Iran en de VS te onthullen, in zoverre hij ervan op de hoogte is. Daardoor kon Obama in een eerste reactie zeggen dat Netanjahoe niets nieuws heeft gezegd en daardoor misschien minder schade heeft berokkend aan de onderhandelingen in Zwitserland dan hij zou wensen. Obama houdt in het openbaar vast aan zijn standpunt dat Iran geen nucleaire mogendheid mag worden. Hoe dat doel kan worden bereikt, is het heikele onderwerp van de onderhandelingen. Er zou sprake van zijn dat Iran een groot aantal centrifuges kan behouden en na tien jaar een grotere nucleaire vrijheid zou krijgen. Hoe de internationale controle zal worden geregeld is nog onduidelijk. De kans van slagen wordt door Obama zelfs op minder dan vijftig procent gesteld.
Moet Israël echt doodsbang zijn voor een nucleair Iran? Zelfs de ayatolla's weten dat Israël een grote atoommogendheid is. Door Duitsland geleverde en betaalde onderzeeërs zijn uitgerust met lange-afstandsraketten met atoomladingen. Israël heeft dus een geloofwaardig ‘second response’. En dat is een goede veiligheidsgarantie die een zeker machtsevenwicht tussen Israël en Iran garandeert. Waterdicht is deze situatie natuurlijk niet als de ayatolla's in Iran Islamitische visioenen krijgen.
Tot slot: Ik denk dat de Palestijnse problematiek voor Israël een groter veiligheidsrisico is dan een mogelijke Iraanse nucleaire doorbraak.
