Paniek in Jeruzalem. Niet zozeer over de aanhoudende ernstige onlusten in Jeruzalem tussen nationalistische Palestijnen en Israëlische extremisten, maar over de verslechterende verhouding tussen Israël en de Verenigde Staten.

Wat is er aan de hand?

De demissionaire premier Benjamin Netanjahoe is persona non grata, niet welkom meer, in Washington. Een andere verklaring heb ik niet voor het zeer opvallende besluit van Netanjahoe zijn hoogste militaire kopstukken naar Washington te sturen om de in de pen zittende nucleaire overeenkomst tussen de VS en Iran te bestrijden.

Waarom laat Netanjahoe die ondankbare taak over aan de hoofden van de Mossad en de veiligheidsdiensten? Kunt u zich nog herinneren dat Netanjahoe zelf met opgeheven hoofd naar Washington vloog en daar achter de rug van president Barack Obama om de voltallige zitting van het Congres en de Senaat toesprak. Zijn boodschap aan de leden van het Congres en de Senaat was helder: stop de onderhandelingen met Iran. Netanjahoe kon zijn vreugde niet op toen Donald Trump met één pennenstreek het door Obama afgesproken akkoord met Iran opblies.

Obama trok zich niets aan van Netanjahoe’s interventie en tekende toch de nucleaire overeenkomst met Iran, die de ayatollahs op papier minstens tien jaar van de ‘bom’ zou afhouden.

Netanjahoe’s interventie in Washington was zowel een politieke als een diplomatieke blunder. Een zittende Amerikaanse president in de rug aanvallen? Joe Biden, destijds onder Obama vicepresident en nu president van het machtigste land ter wereld, heeft Netanjahoe tijdens de nu plaatsvindende onderhandelingen met Iran buiten spel gezet. Biden, die bekend staat als een vriend van Israël, is uitgekeken op Netanjahoe. Hij moest twee ‘lange’ maanden wachten op een beleefdheidstelefoontje van Biden. Een teken aan de wand? Ja.

Uit de Amerikaanse media begrijp ik dat Biden zich ergert aan de openlijke en zeer geheime Israëlische militaire acties tegen Iran. In Washington wordt dat gezien als een Israëlische poging de onderhandelingen tussen de VS en Iran te torpederen. Een mening die volgens Israëlische media ook in invloedrijke kringen in Israël wordt gedeeld.

Haaretz publiceerde vrijdag 23 april een aan Netanjahoe gerichte brandbrief getekend door Efraim Halevi (ex-hoofd van de Mossad), generaal Zeevi Farkash (ex- hoofd militaire inlichtingendienst) en professor Chuck Freilich (deskundige op het gebied van nationale veiligheid) waarin zij waarschuwen voor het in gevaar brengen van het bondgenootschap tussen Israël en de VS. “Israëls relaties met de VS zijn zelden zo in gevaar geweest. Zal de regering (Netanjahoe, sb) nu een nucleaire overeenkomst nabijkomt zich verbinden met de regering-Biden of de overeenkomst bevechten en ondermijnen?”

De bereidheid van Biden over Israëls bezwaren tegen een deal met Iran heen te stappen heeft ook diepere oorzaken.

Israëls anti-Palestijnse politiek ondermijnt Amerikaanse sympathie en begrip voor de Joodse staat. Democratische senatoren als Bernie Sanders en Elisabeth Warren spraken zich tijdens een druk bezochte bijeenkomst van J-street (een snel groeiende Joodse lobby voor een twee-staten-oplossing) in Washington uit voor het recht van de Palestijnen op een Palestijnse staat in door Israël sedert 1967 bezet gebied. J-street steunt de opvatting van president Biden dat de Israëlische bezetting plaats moet maken voor een Palestijnse staat naast Israël. Elisabeth Warren riep Biden zelfs op de militaire hulp aan Israël te beperken om de expansie van nederzettingen te stoppen, om de twee-staten-oplossing te redden. Dat zijn voor Jeruzalem nieuwe en dreigende geluiden uit de naar links gezwenkte Democratische partij.

Er is beslist mede door toedoen van Netanjahoe sprake van een vertrouwenscrisis tussen Jeruzalem en Washington. Ik ben ervan overtuigd dat het van het toneel verdwijnen van Netanjahoe en het bijsturen van het Israëlische beleid ten aanzien van de Palestijnen tot snelle verbetering van de betrekkingen tussen beide landen zal leiden. Want de strategische belangen tussen beide landen in het Midden-Oosten lopen in essentie parallel.

In de ingewikkelde binnenlandse politieke verhoudingen hangt het politieke overleven van Netanjahoe deze dag aan een draadje, en dat draadje is best wel dun.