Hoe het politieke balletje ook rolt, Israël en de Palestijnse gebieden onderhouden, met of zonder vredesproces, economische banden. Ik heb vaak betoogd dat Israël en een Palestijnse staat op de Westelijke oever van de Jordaan elkaar in economisch opzicht kunnen bevruchten.
Laat ik even teruggaan naar de situatie na juni 1967 toen de Palestijnen onder Israëlisch bewind kwamen te staan. Als ooggetuige kan ik de lezers van Crescas vertellen dat het samensmelten van Israël en de Palestijnse gebieden een economische zegen voor de Palestijnen was, en natuurlijk ook voor Israël. Verwar deze opmerking niet met mijn principiële weerstand tegen een bezetting zonder einde. Honderdduizenden Palestijnen vonden werk in de snel groeiende Israëlische economie, in de bouwnijverheid en landbouw in het bijzonder, maar ook in andere dienstverleningen. Ik heb de levensstandaard in de grote Palestijnse vluchtelingenkampen zien exploderen. De armoede voor 1967 maakte plaats voor een snel stijgende levensstandaard. De lezers van Crescas moeten ook weten dat honderdduizenden Israëli’s inkopen deden op de markten in Nabloes, Tulkarem, Oost-Jeruzalem, Jericho, Jenin en andere Palestijnse steden. Er was een intensieve economische interactie in de eerste tien jaren van de bezetting.
Maar er gebeurde nog wat: de Palestijnen kwamen door hun werk in contact met de levendige democratische Israëlische samenleving. Dat heeft een grote invloed gehad op het democratiseringsproces in de Palestijnse maatschappij. In dit bestek wil ik er niet te diep op ingaan. Ik moet vermelden dat de minister van defensie Mosjé Dayan dat proces sterk heeft aangemoedigd. Na zware onderdrukking onder het Jordaanse koninkrijk van 1949 tot 1967 gaf Dayan de Palestijnen frisse lucht - geloof het of niet - en ook een gevoel van vrijheid. Weliswaar onder Israëlische militaire censuur, maar er kwam een bloeiende Palestijnse pers tot ontwikkeling, Dayan liet het openen van Palestijnse universiteiten in Bir Zeit, Nabloes, Hebron en elders toe. Op deze universiteiten werden in een ander politiek klimaat de leiders van de eerste Palestijnse intifada in 1987 gevormd. Dat klimaat veranderde na 1977 toen Likoed aan de macht kwam en een roekeloze, kortzichtige, domme nederzettingendrift op gang kwam. Kan Israël zich ooit nog uit die zelf opgezette valstrik bevrijden? Mijns inziens is dat het grootste probleem waarvoor Israël staat.
Ook werden door Dayans inzet de eerste vrije burgemeestersverkiezingen gehouden. Voordien werden de Palestijnse burgemeesters door de Jordaanse koning Hoessein benoemd. Dayan moet geweten hebben dat in alle Palestijnse steden pro-PLO burgemeesters zouden worden gekozen. Aan deze ontwikkeling terugdenkend, was dat de eerste Israëlische opening richting de PLO. Dayan, minister van defensie tijdens de oorlog van 1967, is de Israëlische leider die de kiem van Palestijnse onafhankelijkheid heeft gezaaid, hoewel hij de illusie had dat hij deze ontwikkeling in de vorming van Palestijnse bestuursautonomie in de hand kon houden. Ik heb deze ontwikkelingen van nabij meegemaakt. Daaraan ontleende ik mijn optimistische kijk dat het tussen Israël en de Palestijnen wel goed zou komen. Die hoop is bijna vervlogen. Er is te veel gebeurd, teveel Palestijnse hoop is vertrapt, teveel Israëli’s zijn door Palestijnen vermoord. Het gevoel van na 1967 is op sterven na dood. En toch is er nog een levenslijn. Handel is het toverwoord. De bank van Israël heeft deze week cijfers gepubliceerd over het volume van de handel tussen Israël en de Palestijnse gebieden onder controle van de Palestijnse Autoriteit. Daaruit blijkt dat de Palestijnen in 2012 voor 5 miljard dollar aan goederen en diensten uit Israël hebben geïmporteerd, Israël importeerde voor 900 miljoen dollar aan goederen en diensten uit deze Palestijnse gebieden. Achter deze cijfers gaat een realiteit schuil die een ander licht werpt op het Israëlisch-Palestijns conflict. Volgens de bank van Israël prefereren de Palestijnen handel met Israël boven commerciële contacten met bijvoorbeeld Jordanië. De douaneovereenkomst tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit, de geografie en de toegang tot de Israëlische infrastructuur werken dit in de hand. Er zijn op verschillende niveaus zakencontacten tussen Israëli’s en Palestijnen die het negatieve politieke klimaat overleven.
Ik wil beslist geen te fraai beeld schetsen van een realiteit die er niet is. Maar toch is het goed er bij stil te staan dat de commercie, zij het duidelijk in het voordeel van Israël, een basis kan zijn voor een hoopvoller toekomst, hoewel dezer dagen de politieke en emotionele barometer meer op storm dan op zacht weer staat. De kwestie van de ontvoerde drie Israëlische jongeren zweept de spanning tot explosieve hoogte op, zowel in Israël als onder de Palestijnen.
