De Amerikaanse president Donald Trump en de Israëlische premier Benjamin Netanjahoe hebben veel gemeen. Beiden hebben een afschuw van de pers en ondermijnen daarom en daardoor deze belangrijke poot onder de democratie. Trump heeft zich in de harde verkiezingsstrijd geopenbaard als een meester in bedrog en ophitsing. Zijn evenknie Netanjahoe doet niet veel voor hem onder.

Hun populistisch gedrag heeft de spanningen tussen de verschillende bevolkingsgroepen in zowel de Verenigde Staten als in Israël tot een kookpunt gebracht.

Tijdens het schrijven van deze column is het nog niet duidelijk of Trump president blijft of plaats moet maken voor de Democraat Joe Biden in het Witte Huis. Zal de opgekropte spanning zich bij het bekend worden van de uitslag ontladen in een geweldsspiraal?

Staat Amerika aan de rand van een burgeroorlog?

Deze vraag is niet eerder gesteld bij Amerikaanse presidentsverkiezingen. Nu wel. Walmart, een van de belangrijkste supermarktketens, heeft bij wijze van voorzorg de verkoop van wapens stopgezet. Commentatoren voor the New York Times voorzien ook geweld indien de geïndoctrineerde aanhangers van Trump gewapend de straat op gaan als hun idool de verkiezingen verliest. Er ontstaat een bijzonder gespannen situatie als Trump weigert het Witte Huis te verlaten met het argument dat de verkiezingsuitslag is gemanipuleerd.

Benjamin Netanjahoe is in hoge mate verantwoordelijk voor de oplopende spanningen in de Israëlische samenleving. Vorige week werd de moord op premier Jitschak Rabin in 1995 herdacht. Netanjahoe’s ophitsing tegen het door Rabin met Arafat aangegane Oslo-akkoord in 1993 heeft geleid tot die koningsmoord van Bijbelse proporties. In ophitsing doet Netanjahoe niet onder voor zijn vriend Donald Trump en in het manipuleren van het democratisch proces voor eigen gewin evenmin.

Trump en Netanjahoe halen alle demagogische argumenten uit de kast om aan rechtsvervolging te ontsnappen. Trump zoekt bescherming in het Witte Huis tegen rechtsvervolging wegens belastingfraude en Netanjahoe is er op uit zich via wetgeving te beschermen tegen fraude en andere zaken.

Beiden hebben lak aan de waarden van de liberale democratie. Beiden zijn opportunisten met dictatoriale neigingen.

En zij zijn niet alleen op het wereldtoneel. Met leugens heeft de Britse premier Boris Johnson de Engelsen verleid te kiezen voor Brexit.

De Turkse premier Erdogan draait de Turkse democratie al evenzeer de nek om.

Bedrog en complottheorieën zijn ook elders de speerpunten van de aanval op de democratie.

Ik ben een bewonderaar van de grote Oostenrijkse-Joodse schrijver Stefan Zweig. In 1942 pleegde hij pleegde met zijn vrouw in Argentinië zelfmoord, omdat hij niet langer kon leven met de ondergang van de wereld zoals hij die kende. In De wereld van gisteren, een literair testament, etaleert hij zijn pijn en wanhoop over de opkomst van nazisme en fascisme.

Trump, Netanjahoe en anderen zijn de voorboden van een nieuwe fase in de wereldgeschiedenis, in de afbraak van de liberale democratie en als gevolg daarvan de opkomst van autoritaire macht.

Ik kan me voorstellen dat Stefan Zweig dit ook niet had willen mee maken.