Hé, dacht ik, nu gaat het gebeuren. Tevje, de hoofdrolspeler in de musical Fiddler on the Roof stortte zijn Joodse emotie uit volle borst uit over de stampvolle zaal in het DeLaMar theater in Amsterdam. “We bidden ieder jaar dat we volgend jaar Pesach in Jeruzalem zullen vieren.”
Wie uit de zaal zal roepen: dat nooit, want Jeruzalem is de hoofdstad van Palestina en niet van de Joden, dacht ik in een flits.
Het bleef muisstil, hoewel het begrip “Jeruzalem” zwaar beladen is door de erkenning van de stad als Israëls hoofdstad door de Amerikaanse president Donald Trump. Ik had me kunnen voorstellen dat een Nederlandse Palestijn bijvoorbeeld zijn stem zou hebben verheven in het mooie Amsterdamse theater.
Het bleef in Nederland bij het inslaan van de ruiten van een koosjer restaurant in Amsterdam door een Palestijnse asielzoeker, en natuurlijk veel hatelijk geschreeuw in de elektronische media. In Zweden werden brandbommen naar een synagoge gegooid, godzijdank vielen er geen slachtoffers.
De verklaring van Trump over Jeruzalem heeft de diepste anti-Israëlische en anti-Joodse emoties in het “Beloofde land van de rivier Jordaan tot de zee” losgemaakt. Trump raakte de ziel van het Palestijnse nationalisme op de meest gevoelige plek, de voor de islam heilige Al-Aksa moskee in Oost-Jeruzalem. Die protesten, waarbij nogal veel Palestijnse gewonden vielen en enkele doden, zullen nog wel enige tijd aanhouden. Maar het uitbreken van een derde intifada, waartoe de fanatieke leiders van Hamas in Gaza in hun onmacht hadden opgeroepen, is uitgebleven en zal naar mijn idee ook niet uitbreken. Niet omdat Israël flinke troepenversterkingen naar de bezette gebieden stuurde. Nee er is een dieper liggende reden: de Palestijnse veiligheidsdiensten zetten hun nauwe samenwerking met de Israëlische militairen en veiligheidsdiensten voort, ondanks Trumps uitglijer over Jeruzalem.
De Palestijnse president Mahmoed Abbas is weliswaar woedend op de Amerikaan, maar hij schijnt te beseffen dat het aanmoedigen van een niet te controleren intifada zijn machtsbasis ondermijnt en zelfs tot zijn val kan leiden. Zo’n uit frustratie en gekrenkte trots geboren nieuwe Palestijnse volksopstand zou zich ook tegen het zo langzamerhand gehate Palestijnse zelfbestuur kunnen keren.
Het moet de ‘gewone’ Palestijn wel pijn doen te beseffen dat Israël om zijn eigen redenen garant staat voor het behoud van de huidige Palestijnse machtsstructuur in Ramallah. Anders is het niet. Een derde intifada krijgt door samenwerking tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit niet voldoende zuurstof om zich te ontwikkelen tot een grote en langdurige opstand, zoals in 1987 en in 2000 het geval was.
Met geweld is de Palestijnse straat niet meer in staat van Israël, onder wiens leiderschap ook, concessies af te dwingen.
Wie kan dat wel?
Trump natuurlijk. Hij heeft Netanjahoe Jeruzalem als een mooi verpakt Chanoekacadeau gegeven. Waarom zou de grote baas in het Witte Huis met zijn door de New York Times zo uitvoerig omschreven bijna kinderlijk narcistisch gedrag geen tegenprestatie verlangen?
Welbeschouwd heeft hij – voor wie de tekst van zijn verklaring nauwkeurig leest – Netanjahoe een schijncadeau in handen gespeeld. Ik wil de tekst niet herhalen, maar Trump heeft met de erkenning van Jeruzalem als Israëls hoofdstad onderhandelingen over de status van Jeruzalem opengelaten en theoretisch althans de mogelijkheid dat Oost-Jeruzalem toch de Palestijnse hoofdstad zal worden, niet uitgesloten. Waarom wil de Palestijnse president Mahmoed Abbas dat niet begrijpen? Misschien doorziet hij de mogelijkheid van voortgezet vredesoverleg wél, maar is hij bang voor Palestijnse en Arabische woede.
En daar komt Netanjahoe weer listig uit de hoek om opnieuw tijd te winnen. In Brussel zei hij deze week dat vrede afhankelijk is van Palestijnse erkenning van Jeruzalem als Israëls hoofdstad. Bedoelde hij heel Jeruzalem? Hij schoot nog verder uit zijn slof: “Dat Jeruzalem Israëls hoofdstad is staat vrede niet in de weg, het maakt vrede mogelijk.” Wie gelooft hem nog?
De EU blijft stevig in het zadel zitten van de twee-statenoplossing, alsof er de laatste dagen niets is veranderd. De Franse president Macron heeft het Europese voortouw genomen en zich, staande naast Netanjahoe, heel krachtig uitgesproken voor de stichting van een Palestijnse staat naast Israël met Oost-Jeruzalem als Palestijnse hoofdstad. Doordat Nederland aan de leiband van de EU-diplomatie loopt, erkent ook Den Haag niet de volledige Israëlische soevereiniteit over Jeruzalem.
Netanjahoe gaf Macron nog een demagogisch geschiedenislesje: “Parijs is de hoofdstad van Frankrijk; Jeruzalem is sedert drieduizend jaar de hoofdstad van Israël. Omdat wij vrienden zijn, zult u onze keus respecteren.”
Macron hoopt dat zijn vriendschap met Netanjahoe een opstapje is naar een Franse rol van betekenis in het opnieuw tot leven brengen van het vredesproces. Maar dan moet Netanjahoe wel de bouw in de nederzettingen in bezet gebied stopzetten. Daar loopt zijn coalitie thuis niet warm voor. Mijn idee : het vredesproces blijft in de ijskast, tenzij Trump op hol slaat, zijn vredesvisie achterna …
Wie weet?
