Achtervolgingsangst is een hinderlijke afwijking. In de psychiatrie wordt het een ziekte genoemd. Politici hullen zich in paranoia, de andere naam voor deze ziekte, om zich tegen echte of denkbeeldige vijanden af te zetten. Complottheorieën horen bij het politieke dieet in de Arabische wereld. Daar niet alleen natuurlijk, maar als correspondent in het Midden-Oosten ben ik te vaak in verschillende Arabische hoofdsteden op dit verschijnsel gestoten. Ook tijdens gesprekken met Arabische intellectuelen. Dat ging ongeveer zo: het eerste uur een rationeel gesprek zoals ik gewend ben in de rationele wereld, in Washington of Amsterdam bijvoorbeeld. Maar dan sloop heel voorzichtig in Cairo de achtervolgingswaanzin in het gesprek. Ineens waren de Amerikanen er op uit Egypte te koloniseren, Israël wilde zich uitbreiden tot de Eufraat en als mijn gesprekspartners in de Egyptische hoofdstad van de Protocollen van Zion hadden gehoord, ging de daarin geponeerde stelling dat de Joden er op uit zijn de wereld aan hun wil te onderwerpen er ook als koek in. Ik had het daar moeilijk mee. Zeg dat het niet waar is. Voor een dergelijke tegenwerping staan de besmette oren niet meer open. De mythe drukt de ratio gewoon weg alsof die nooit heeft bestaan.
Waarom schrijf ik dit nu? In de nasleep van de verdorrende Arabische lente in Egypte steekt die nare ziekte schaamteloos op. De Egyptische autoriteiten hebben een aantal westerlingen, de meesten Amerikanen, gearresteerd die ervan worden beschuldigd tegen Egypte samen te zweren. De gearresteerden zijn werkzaam in NGO’s (niet-gouvernementele organisaties) die zich juist hebben ingezet om het Land van de Nijl op het democratische spoor te zetten. Hun arrestatie heeft geleid tot oplopende spanningen tussen de VS en Egypte. De Amerikaanse president Barack Obama heeft Egypte gewaarschuwd dat de 1,3 miljard dollar aan civiele en militaire hulp in gevaar komt als de gearresteerde Amerikanen niet vrij komen. Deze waarschuwing is voorlopig in het nieuwe politieke klimaat in Cairo aan dovenmansoren gericht. Niet lang denk ik, want de economische situatie is bedroevend. Toch houdt de anti-Amerikaanse ophitsing aan, gevoed door die ziekelijke achtervolgingswaan.
Sweilam, een ex-generaal, is de nieuwe zieke. Volgens de Egyptische pers is deze Sweilam ervan overtuigd dat de Amerikanen van plan zijn Egypte te veroveren en het land in stukjes te delen. In het brein van deze Egyptenaar speelt zich het volgende scenario af. Eerst wordt het leger aangevallen, daarna maken de Amerikanen zich meester van het Suezkanaal en bezetten de steden Port-Said en Suez. Natuurlijk zitten de Zionisten daar achter. Het is een Zionistisch complot dat door de Amerikanen wordt uitgevoerd. Halaloeja. Ex-generaal ziet in de Amerikaanse invasies in Irak en Afghanistan, de afscheiding van Zuid-Soedan van het Noorden, en de ontwikkelingen in Libië, Jemen en Syrië, de hand van dit masterplan. Voor dergelijke ideeën is een vruchtbare voedingsbodem in het Midden-Oosten. De dreigementen tegen Iran passen ook in het schema van de ex-generaal. Onzin. Ja, maar wel waanzin die aanslaat. Zonder paranoia is het Arabische Midden-Oosten niet te begrijpen. Wat zei de Syrische moordenaar Assad? Buitenlandse krachten zijn er op uit zijn regiem omver te werpen. De Russische presidentskandidaat Vladimir Poetin zet zich ook af tegen vreemde invloeden in zijn land. Angst is naar mijn idee de meest destructieve factor in de internationale betrekkingen. De combinatie van angst en wantrouwen is buskruit. Baseerde Adolfje Hitler zijn jodenhaat ook niet op het denkbeeld dat die arme stakkers in de Poolse getto’s en elders de wereld zouden overheersen? Dat kon hij beter. We weten hoe en welke prijs wij en de Duitsers voor die gekte betaalden. Voor Israël is het meer dan lastig te worden omringd door culturen waarin de ratio wordt overwoekerd door paranoia, ervan uitgaande dat deze ziekte aan het Joodse land voorbij gaat. “De hele wereld is tegen ons”, hoor je vaak in Israël als verontschuldiging voor dingen die ook niet zo rationeel zijn. Maar ja, mensen zijn mensen. Ik zou het wel anders wensen.
