Op verschillende niveaus en onder verschillende omstandigheden staat de democratie onder oplopende spanning. Een nieuw tijdperk van techno-desinformatie rolt over de democratie heen.

Natuurlijk is ‘de waarheid’ nooit de absolute graadmeter van het politieke gelijk geweest. Gelogen is er altijd door ambitieuze personen die naar de macht lonkten. De leugen werd toen er nog geen heersende technomedia waren, echter ingeperkt. In onze dagen van voortschrijdende versnelling is een leugen binnen een tiende van een seconde wereldnieuws. Er zit geen rem op. Zelfs de kranten kunnen het tempo waarmee het nieuws de wereld overspoelt niet bijhouden, laat staan dat de redacties in staat zijn in zo’n korte tijd de waarheid van de leugen te onderscheiden.

Dat is in theorie de uitdaging waarvoor de democratie is komen te staan. De leugen vreet aan de wortels van de democratie en speelt krachten die uit zijn op een andere wereldorde in de kaart.

In drie gevallen is aantoonbaar hoe leiders de leugen manipuleren zonder er acht op te slaan of te begrijpen hoe zwaar ze de democratie belasten.

De Amerikaanse president Donald Trump is onnavolgbaar in zijn bedrog, zozeer zelfs dat ik – en ik niet alleen – me afvraag of hij in staat is zich de dag van gisteren te herinneren. De schade die hij toebrengt aan het democratisch proces is naar mijn mening groot, niet alleen in de Verenigde Staten maar ook op wereldschaal. Onder hem verliest de VS zijn morele status in de wereld.

Israëls premier Benjamin Netanjahoe lijkt zich te gedragen als een kopie van Trump. Hij heeft de democratie omsingeld. In afwachting van een waarschijnlijke beslissing van de openbare aanklager om hem wegens een reeks corruptieschandalen in staat van beschuldiging te stellen heeft hij voor 9 april algemene verkiezingen uitgeschreven. Zijn argument dat het antidemocratisch is een premier tijdens een verkiezingscampagne in staat van beschuldiging te stellen, is een demagogische aanval op de rechtsstaat, de belangrijkste pijler van de democratie.

In een nogal paniekerig aandoende actie heeft hij zich via de televisie rechtstreeks tot het Israëlische volk gewend met wat een heel belangrijke aankondiging zou zijn. Oorlog? Welnee …

Netanjahoe wilde tijdens een live uitzending de degens kruisen met degenen die hem van corruptie beschuldigen. Natuurlijk daagden die niet op. Voor Netanjahoe zijn het lafaards, omdat hij onschuldig is. Het motto van zijn verkiezingscampagne is: Netanjahoe tegen de openbare aanklager! Vergif voor de democratie.

De Brexit is een ander verhaal. De Engelsen stemden indertijd voor vertrek uit de Europese Unie op basis van een leugencampagne geleid door de afgetreden minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson. Hij gokte er op dat het vertrek uit de EU voor hem de weg zou vrijmaken naar het premierschap. Aan pure ambitie wordt het Britse, waardevolle lidmaatschap van de EU geofferd.

Premier May zit nu in een democratisch spagaat. Ze weigert te erkennen dat de Britten in een opiniepeiling te kennen hebben gegeven wél in de EU te willen blijven en daarom een tweede referendum vragen. Theresa May wil er niets van weten. Voor haar blijft het eerste, op leugens gebaseerde referendum van kracht. Een nieuw referendum uitschrijven is volgens haar strijdig met de democratie! Hoe koppig kan je zijn om de leugen te laten winnen.