Een nieuwe lente, een nieuw geluid. De ‘Arabisch lente’ in de om en nabij liggende landen van Israël heeft nog geen rijpe vruchten afgeworpen. Ik aarzel niet de uitkomst van de verkiezingen voor de negentiende Knesset als het ontluiken van een Israëlische lente te benoemen. Waarom? In de eerste plaats omdat opnieuw overduidelijk is bewezen dat Israël een echte democratie is met een menselijke hartslag. Ik zou deze zinnen niet hebben geschreven als het in zichzelf gekeerde ultranationalistische blok, Likoed-Israël Beiteinoe, Het Joodse Huis en de religieuze partijen, een absolute meerderheid zouden hebben gehaald. Premier Benjamin Netanyahoe zou in dat geval hebben kunnen heersen over een intolerante, anti-Palestijnse coalitie die de blinde moed zou hebben een oorlog te ontketenen tegen Iran. Dat is Netanyahoe’s obsessie. De Israëlische kiezers hebben in de stembus dat gevaar bezworen en de deur opengezet voor een ander, gezonder, eerlijker Israël.
Wat is er gebeurd dat ik dit zomaar op donderdagochtend opschrijf? Er is een nieuwe partij, Er is toekomst, geleid door de tv-persoonlijkheid Yair Lapid als een komeet aan de hemel verschenen. Deze liberale, niet dogmatische partij heeft de opiniepeilers het nakijken gegeven en heeft met maar liefst 19 zetels van de 120 in de Knesset ultrarechts zo gekortwiekt dat Netanyahoe zijn droom verder te regeren met een dergelijke coalitie wel kan vergeten. Het dramatische verlies van Likoed-Beiteinoe van 42 zetels naar 31 kan niet alleen op rekening van een vlucht van de kiezers naar het middenveld van de politiek worden geschreven. Een eveneens nieuwe ultrarechtse partij Het Joodse Huis heeft, denk ik, elf zetels van Netanyahoe’s partij afgesnoept. Rechts, nationalisten plus religieuze partijen, is dermate verzwakt dat er een evenwicht is ontstaan tussen het rechtse en het linkse blok. Ieder met 60 zetels. Toch heeft Netanyahoe aan het hoofd van de grootste partij de beste kansen door president Shimon Peres (met tegenzin) als kabinetsformateur te worden aangewezen. Hij heeft geen andere keus dan naar het middenveld af te zwenken, naar het nieuwe krachtenveld, om een regering te vormen die zich in de eerste plaats zal moeten storten op een sociaal-economisch programma. Yair Lapid staat voor eerlijke verdeling van de lasten, dienstplicht voor allen, verminderen van de duurte en aanpak van de onbetaalbare woningen. Met dit programma heeft hij de onder zware druk gekomen middenklasse binnengehaald.
De Israëlische kiezers hebben zich deze week niet laten gijzelen door angst voor de Palestijnen en doodsangst voor een nog niet bestaande Iraanse atoombom. Ze hebben gekozen voor het in orde maken van het eigen huis in de eerste plaats, zodat jonge Israëli’s graag in Israël willen en kunnen blijven en niet massaal uitwijken naar Amsterdam, Berlijn en New York. Netanyahoe heeft dat al goed begrepen en heeft de woorden en ideeën van Lapid al op zijn tong gelegd in de verwachting met hem en andere naar het midden neigende partijen een centrum-rechtse regering te formeren. Netanyahoe moet beseffen dat Lapids eisen keihard zijn en dat hij geen compromissen over zijn verkiezingsbeloften zal doen. Voor hem moet Netayahoe, als hij premier wil blijven - en dat wil hij zo graag, op de knieën. Donderdagochtend hoorde ik op Radio Israël dat een invloedrijk lid van Lapids partij meteen een pleidooi hield voor echte, inhoudelijke onderhandelingen met de Palestijnen. Dat is ook de opvatting van twee aan de linkerkant van het centrum staande partijen, De Beweging van oud-minister van buitenlandse zaken Tsipi Livni en Merets die samen 12 zetels bezetten in de nieuwe Knesset. Tel daar de 15 zetels van de Arbeidspartij bij op plus 12 Arabische parlementariërs (grootste aantal ooit), dan heb je een links blok dat samen met Lapids partij voor een doorbraak aan het Palestijnse front is. Ik vraag me af of Netanyahoe dat wil en kan begrijpen om aan de macht te blijven. Per slot van rekening is hij de grote verliezer van deze verkiezingen.
Nog een opmerking. Waarom hebben de Israëlische opiniepeilers er weer naast gezeten en voorspelden zij een overwinning voor ultrarechts? Dat leek zo overtuigend dat de internationale media die voorspelling als de waarheid in hun berichtgeving hebben opgenomen. Zij snapten niet dat het grote sociale protest van honderdduizenden Israëli’s uit de middenklasse niet voldoende door de opiniepeilers werd gepeild. En wat is de invloed van de sociale media geweest op het stemgedrag? Dat moet nog worden uitgezocht en bestudeerd.
In zijn inaugurale rede heeft president Barack Hussein Obama gesproken over vrijheid van alle volken en tegen oorlogen. In Washington heeft de verkiezingsuitslag in Israël nieuwe hoop doen ontstaan dat er nu echt wat te doen is aan de Palestijnse kwestie. Netanyahoe is kneedbaar. Was in de handen van Obama? Het is een vraag waarop ik geen antwoord heb omdat Obama niet de soort leider is die Israël onder loodzware druk zal zetten. Dat deze Amerikaan niet veel heeft met Netanyahoe begrijpt een kind. Was het deze Israëlische premier niet die Obama via zijn superrijke Amerikaanse vriendjes tijdens de Amerikaanse verkiezingscampagne pootje wilden haken? Obama liet de kiezers in het Joodse land toch via de journalistiek weten dat Netanyahoe zelfs Israëls belangen niet begrijpt? Sjalom en omein.
