Verliest Israël de blik op de buitenwereld? Netanjahoe is er nog niet in geslaagd de meest rechts regeringscoalitie uit Israëls geschiedenis te formeren, waarin orthodoxe partijen co-existeren met fanatieke religieuze zionisten en de uit een andere vaatje tappende Likoed-partij.
Het is voor Israël en de grote diaspora te hopen dat onder druk van de rechtse en ook religieuze extremisten de luiken niet dicht gaan en dat Israël zich dan met de Tora als gids misschien wel naar binnen keert, maar hopelijk op weg naar een gemátigde theocratie.
Ik lees deze dagen een boeiend boek: Chums: How a Tiny Caste of Oxford Tories Took over the UK. Het is van de hand van Simon Kuper, die deze ontwikkeling van binnenuit in Oxford heeft kunnen waarnemen en analyseren.
Ik zal in het kort de essentie van dit boek weergeven en projecteren op de Israëlische situatie.
Studenten in Oxford werden in de tijd dat Simon Kuper er studeerde gedrild in Latijn en Grieks. Ze werden niet opgeleid voor de moderne wereld maar wel ingewijd in de glorieuze geschiedenis van het Britse imperium.
De studenten uit een elitaire achtergrond die in Oxford werden gevormd, leverden tal van Britse premiers, van wie de Brexit-premier Boris Johnson de bekendste is. Ook hij excelleerde in oude talen en had een romantisch beeld van wat Engeland zou moeten zijn. Los van de Europese Gemeenschap, om zichzelf te kunnen zijn, om de historische Britse waarden te koesteren.
Vanuit een totaal andere achtergrond geven de recente verkiezingen aan dat zich in Israël een vergelijkbare ontwikkeling voordoet. De intensieve studie van Grieks en Latijn is vergelijkbaar met de steeds belangrijker plaats van de Tora in de Israëlische samenleving. Israël is aan het ‘verjoodsen.’ Niet alleen in religieuze zin maar ook in nationalistische zin.
Hoe kan het ook anders? In Israël zijn sedert de stichting van de staat vier generaties opgegroeid, gevormd op Israëlische scholen waar de Tora onderdeel is van het lesprogramma. Voor agnostische Israëli’s is de Tora als morele wegwijzer en geschiedenisboek even belangrijk als de religieuze inspiratiebron voor orthodoxe Joden.
Deze week las ik een interview in Trouw met David Grossman, waarin deze grote schrijver met klem verklaart dat God niet bestaat, maar dat hij toch iedere week met twee vrienden discussieert over en studeert op Tenach.
Grossman heeft zijn ramen wél lopen staan voor de buitenwereld, in tegenstelling tot degenen die zich onder de rechtse vlag opstellen.
De ‘verjoodsing ‘ van Israël zoals ik dat begrijp, is een natuurlijk proces dat zich ongetwijfeld zal voortzetten en de Israëlische politiek meer naar binnen zal keren. “Sluit Israël de ramen voor de diaspora?”, vroeg de krant Haaretz zich af. Heeft de Britse Brexit voor Israël de symbolische betekenis dat aan verworven democratische waarden kan worden getornd?
Dat is de test waar Netanjahoe dezer dagen voor staat bij de vorming van een nieuwe regering. Buigt hij voor het extreem religieus geïnspireerde nationalisme of lukt het hem Israël in democratische banen te houden, zónder inbreuk op hogere waarden en mét perspectief – hoe mager ook – voor een oplossing van het conflict met de Palestijnen?
