Kort na de Zesdaagse Oorlog, in juni 1967, had ik een gesprek met de toen bekende, bejaarde Palestijnse historicus dr. Aref-el-Aref in Ramallah. Ik herinner me nog heel goed zijn inzicht in de nieuwe situatie die was ontstaan door Israëls verovering van de Westelijke Jordaanoever en van het oostelijke deel van Jeruzalem. “De Joden gaan hier nooit meer weg”, zei hij. Hij had de zionistische beweging bestudeerd en had begrepen dat de terugkeer van de Joden naar hun historische vaderland betekende dat ze kwamen om te blijven.
Ik haal het onderhoud met deze erudiete Palestijn aan naar aanleiding van een lezing door dr. Jonathan Spijer voor een gehoor van CIDI in Amsterdam vorige week. Met scherp inzicht van zaken schetste hij een globaal beeld van de ontwikkelingen in het instabiele Midden-Oosten en de plaats daarin van Israël.
Het viel me op dat hij daarbij volledig aan de Palestijnse kwestie voorbij ging, alsof die in wezen geen destabiliserende factor in het Midden-Oosten zou kunnen zijn. Geen woord over de nederzettingenpolitiek en Israëlische geluiden over annexatie van delen van de Westelijke Jordaanoever.
Kan ik daaruit afleiden dat Jonathan Spijer de voorspelling in 1968 van de Palestijnse historicus bevestigt? In mijn eigen woorden: de Palestijnen hebben verloren en Judea en Samaria zijn in Israëls handen. Geen discussie mogelijk.
Die naar mijn idee blinde vlek in het Israëlische denken is kenmerkend voor de reeks verkiezingscampagnes in Israël. Drie keer in één jaar worden de burgers van het Joodse land uitgenodigd hun democratisch stemrecht te laten gelden.
Gantz of Netanjahoe. Daar gaat het om.
Het is me opgevallen dat de Palestijnse kwestie geen rol speelt in de verkiezingscampagnes van de twee grote partijen Likoed en Blauw-Wit, die elkaar opnieuw de macht betwisten. Dr. Aref-el-Aref zou zeggen, mocht hij nog in leven zijn: zie je wel de Joden kwamen en bleven.
Hij kon in 1968 niet voorzien dat de soennitisch-Arabische wereld samenwerking met Israël – onder andere wegens het geschil met Iran – openlijk én in het geheim belangrijker vindt dan militaire steun aan de Palestijnen.
Onder geheel andere geostrategische omstandigheden werden de Palestijnen in 1979 door de Egyptische president Anwar Sadat verraden. Voor Sadat was terugkeer naar de in 1967 verloren Sinaïwoestijn belangrijker dan de koppeling van vrede met Israël aan Palestijnse onafhankelijkheid.
Daarom kon premier Menachem Begin, die in Camp David met Sadat zijn handtekening zette onder het historische vredesverdrag tussen Israël en Egypte, zeggen dat de Israëlische greep op Judea en Samaria was verzekerd.
“De zon komt in het Oosten op”, zei hij vanuit Washington in het Hebreeuws tot zijn volk in Israël. “Hasjemesj zorachet min ha mizrach”, herinner ik me. Ik begreep het meteen. De zon komt in het oosten op en schijnt in de vroege ochtenduren over Judea en Samaria alvorens hoog aan de hemel te klimmen.
Ik heb mijn oprechte twijfels over de langdurige houdbaarheid van de Israëlische politiek ten aanzien van de Palestijnen.
Voorlopig heeft Israël met steun van Trump (wordt herkozen) en welwillende afzijdigheid van de meeste soennitische landen de wind in de zeilen. Maar hoe lang zal dat duren?
Machtswisselingen in het Midden-Oosten kunnen het mooie plaatje snel anders kleuren. Het zou verstandig zijn indien Israëls leiders zich zouden kunnen verplaatsen in een Midden-Oosten waar de politieke islam met zijn anti-Israëlische instelling aan de macht komt en de Palestijnse kwestie een populair speerpunt tegen de Joodse staat wordt.
De Franse schrijver Albert Camus voorzag dat de Fransen uiteindelijk Algerije, een onafscheidelijk geacht deel van de Franse natie, zouden moeten verlaten onder druk van de Algerijnse Onafhankelijkheidsopstand. Meer dan een miljoen Fransen, pieds-noir, moesten hun denkbeeldige vaderland verlaten.
Voor de Franse kolonisten toen had Algerije dezelfde diepe emotie als Judea en Samaria voor veel kolonisten nu.
Zou de les van Algerije ook voor Israël gelden? Of is een binationale Joods-Palestijnse staat de oplossing? Maar ja, dan is zo’n staat gezien de demografische ontwikkeling van een Palestijnse meerderheid het einde van de zionistische staat.
De dilemma’s waarvoor Israël komt te staan zijn groot.
Zou oud chef-staf Benny Gantz in de voetstappen kunnen treden van de vermoorde oud chef-staf Jitschak Rabin en – mocht hij in maart 2020 premier worden – de oogkleppen kunnen afdoen?
