De wereld draait door is een bekend Nederlands tv-programma. Dat is ook het beeld dat ik van de internationale diplomatieke draaikolk heb. In betrekkelijk korte tijd is het Rusland gelukt aan de traditionele Amerikaanse invloedssfeer in het Midden-Oosten te knabbelen. Rusland speelt een hoofdrol in het Syrische drama. Zelfs vanuit Iran stegen Russische bommenwerpers op om doelen in Syrië te bombarderen. De Russische leider Vladimir Poetin heeft de Amerikaanse president Barack Obama in Syrië schaak gegeven. Uit de gevechtshandelingen begint het duidelijk te worden dat Poetin door zijn militaire interventie in de Syrische burgeroorlog er in slaagt zijn traditionele Syrische bondgenoot Assad in het zadel te houden. Obama moet zich daar tandenknarsend bij neerleggen. In het begin van de Syrische crisis sprak hij zich toch uit voor het vertrek van de Syrische dictator!
Een oplossing van het Syrische probleem lijkt alleen te kunnen slagen als Poetin en Obama tot een vergelijk kunnen komen over het aanblijven, ook als is het tijdelijk, van president Assad. In de nadagen van zijn presidentschap zou Obama moeten kunnen inzien dat zijn diplomatie in het Midden-Oosten is mislukt. Hij is meer beducht voor de groeiende Chinese macht in Azië dan voor gezichtsverlies in het Midden-Oosten. De verschuiving van de Amerikaanse strategie van het Midden-Oosten naar Azië is onder andere het gevolg van ontwikkelingen op de internationale oliemarkt. Nieuwe olieboringtechniek stelt de VS in staat uit de diepte van de Amerikaanse bodem enorme hoeveelheden olie op te pompen. Daardoor zijn de Verenigde Staten niet meer afhankelijk van olie uit het Midden-Oosten. Dat is een belangrijke strategische ontwikkeling die de Amerikaanse diplomatie in het Midden-Oosten doorzichtiger maakt.
Poetin heeft dat goed gezien. Hij heeft de Amerikaanse heroriëntatie op Azië aangegrepen om de Russische invloed in het Midden-Oosten te vergroten. De Syrische burgeroorlog is Poetins handvat om zijn voet krachtig in het Midden-Oosten te zetten. De Russische oorlogshandelingen in dat deel van de wereld zijn een waarschuwing aan het adres van Washington dat met de Russische militaire macht niet gespot kan worden. De Russische militaire technologie staat op een hoog peil. De Sovjet-Unie mag dan wel door het Westen, de VS voorop, tot uiteenvallen zijn verslagen, Rusland is met vallen en opstaan overeind gebleven en manifesteert zich onder Poetin weer als een krachtige nationalistische wereldmacht. De inlijving van de Krim is een metafoor voor het militair zelfbewuste herrezen Rusland.
Wat betekent dit voor Israël? Evenals Poetin heeft de Israëlische leider Benjamin Netanjahoe de zwakte van de Amerikaanse diplomatie in het Midden-Oosten vrij snel onderkend. Netanjahoe heeft Amerikaanse diplomatieke pogingen om het Israëlisch-Palestijns conflict bij de horens te pakken, weten te weerstaan. Zelfs Amerikaanse bereidheid gedurende tien jaar bijna veertig miljard dollar in de Israëlische schatkist te storten, hebben geen invloed op Netanjahoe’s nederzettingenpolitiek. Voor hem is de Amerikaanse dollarstroom een functie van de Amerikaanse binnenlandse politiek. Ik denk dat hij daarin gelijk heeft.
Ik weet niet hoe ik berichten moet interpreteren dat Poetin en Netanjahoe converseren over het beleggen van een vredestop met de Palestijnse leider Machmoed Abbas in Moskou. Is dat serieus? Zijn de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten zodanig verschoven dat het mogelijk zou zijn buiten Amerikaanse inmenging om het Israëlisch-Palestijns geschil uit het slop te halen? Echt: ik kan me niet voorstellen dat Netanjahoe serieus op een Russisch vredesinitiatief zou ingaan en daardoor de deur opent voor verdere verdieping van de Russische invloed in het Midden-Oosten. Zo’n tactische blunder gun ik Netanjahoe niet.
