Zending

Op de website van het NIK staan ook nieuwsberichten. Groot was mijn verbazing toen ik daar het volgende las onder de kop "Zending in Buitenveldert" (23-11-2008): "Een kosjere winkelier in Buitenveldert trof een cd-rom in zijn winkel aan die hij niet had ingekocht. Er op stonden het Oude èn Nieuwe Testament in 17 verschillende talen. Tot zijn verrassing vond de eigenaar van een kosjere levensmiddelenwinkel in Amsterdam-Buitenveldert een cd-rom in zijn winkel die kennelijk iemand opzettelijk daar had achtergelaten met het doel zending te bedrijven onder Joden ... Overduidelijk blijkt dat het de bedoeling van degene was die de cd-rom achter had gelaten om er voor te zorgen dat het Joodse winkelende publiek het materiaal mee naar huis zou nemen en zich het gedachtegoed eigen zou maken." Los van het feit dat de constatering dat "er wel 17 verschillende talen op de CD stonden" op mijn lachspieren werkte (hoe klinkt de Tora in het Zweeds?), vond ik het opmerkelijk dat men dit als nieuws op de website presenteerde. Blijkbaar raakt men bij het NIK oprecht overstuur als een Joodse winkelier een CD aantreft met daarop teksten van het NT. Alsof het NT niet gewoon bij elke AKO of Bruna te krijgen is, of in meer dan 17 talen leesbaar op internet. Ja, het is stukken moeilijker om een Nederlandstalige Tenach te krijgen in dit land, dan een NT! (Vooral als het NIK zelf niet wilde meewerken aan een nieuwe moderne vertaling van Tenach voor Joden ...).
Wat mij nu vooral zo irriteert aan zending is het simplisme dat wanneer je een Jood met het NT in aanraking brengt, daar vanzelf wel een Christen uit voort zal komen... Alsof het geloof van een Jood dermate op drijfzand is gebouwd dat er maar weinig moet gebeuren of hij bekeert zich! Toch is men bij het NIK blijkbaar bang want we lezen ook nog: "Het is voor zover bekend niet eerder voorgekomen dat op een dergelijke wijze het geloof aan de man wordt gebracht. Het blijkt dus nu dat zendelingen en missionarissen ook aan de hand van onorthodoxe praktijken hun doel trachten te bereiken en daartoe het dagelijkse Joodse leven proberen te penetreren." Wat ook opmerkelijk is, is de visie dat geloof allemaal op alleen teksten gebouwd is. Dus: geef de Jood een andere tekst dan de Tora en er komt meteen iets anders uit. De Jood als tekstautomaat, waar je aan de ene kant een tekst in stopt en aan de andere kant een identiteit uitrolt. Maar hoe staat het met de ervaring? Is die in Tenach niet net zo belangrijk als de teksten? Zo lezen we vaak met betrekking tot de Openbaring op Sinaï dat het volk alles zelf zag en hoorde. Veel andere personages in Tenach horen zelf de stem van de Eeuwige, zien een engel, krijgen een bijzondere droom of visioen. In latere teksten kunnen grote rabbijnen in contact komen met de 'ruach hakodesj', de Heilige Geest (gewoon een Joods begrip...). Zo zou volgens sommigen het commentaar van Rasji op Tora met 'ruach hakodesj' zijn geschreven. In onze tijd claimen sommige rabbijnen uit de ultra-orthodoxie da'at Tora te hebben (lett. Kennis van de Tora), een soort metafysisch begrip van de Tora, waardoor ze allerlei hedendaagse vraagstukken op het gebied van geloof en het juiste wereldbeeld beter kunnen oplossen dan anderen. Terwijl men bij Chabad gelooft dat de Rebbe profetische gaven had / heeft. Weten, kennen, ervaren en voelen komen samen. Nu wil ik in het geheel niet voorbijgaan aan het problematische karakter – vanuit de traditie bekeken – van het lezen van het NT en zeg ik ook niet dat iedereen maar op eigen houtje het NT moet gaan doorlezen. De Misjna en Talmoed hebben het over het verbod om allerlei niet-canonieke werken te lezen (sefarim chitzoni'iem) zoals het boek Tobit of Judith, boeken waar toch niet heel veel mis mee is (ogenschijnlijk). Het NT ligt natuurlijk nog wat gevoeliger vanwege het christendom dat zich op dit geschrift baseert. Toch zijn er rabbijnen in de Middeleeuwen geweest, van wie je kunt aannemen dat ze het NT kenden – denk aan al die rabbijnen die 'uitgenodigd' werden voor een dispuut met christenen. Van rabbijn Jakov Emden (18e eeuw) weten we dat hij goed op de hoogte was van de inhoud van het NT. In de moderne tijd is het ook bij sommige orthodoxen wat minder beladen om kennis te nemen van het NT. Denk aan orthodoxe wetenschappers die in hun publicaties gewoon naar het NT verwijzen. Je kunt dan denken aan bekende namen als E.E. Urbach en Sjemoe'el Safrai.
Tijdens mijn eigen studie op de orthodoxe Bar-Ilan Universiteit in Israël was het bij de studierichting 'Joodse Geschiedenis' niet ongebruikelijk om tijdens bepaalde cursussen fragmenten uit het NT te behandelen. Natuurlijk waren er ook studenten die hiertegen protesteerden en tijdens deze fragmenten de klas uit liepen, om vervolgens even later weer terug te komen. Toch viel het allemaal wel mee. Na 5 jaar studie ken ik geen gevallen van medestudenten die zich tot het christendom hadden bekeerd.
Na enig ge-google kwam ik ook nog uit bij ene Rabbi Shalom Carmy, die verbonden is aan Yeshiva University in New York, van de moderne-orthodoxe richting. Die schreef dat op Yeshiva University het NT onderdeel was van een cursus over middeleeuwse en moderne literatuur. Maar dat sommige studenten zich daar niet fijn bij voelen en de colleges overslaan. "Het belangrijkste voor een gelovige Jood is het bestuderen van de Tora en het vervullen van de mitsvot". Nou, daar kan ik het hartgrondig mee eens zijn. “En”, vervolgt hij: "Het bestuderen van andere religies en culturen kan een bron zijn van psychologisch inzicht en kan ons helpen om anderen beter te begrijpen." Hoewel dit wel ondergeschikte doelen zijn in vergelijking met de plichten van een Jood, volgens rabbijn Carmy.
Helemaal bont maakt rabbijn Shmuley Boteach het – orthodox en Chabad – die in een artikel van 14 juli 2008 uitgebreid ingaat op de figuur van Jezus en daarbij ook uit het NT citeert. Een ander artikel van 1 april 2008, dat ook in de Jerusalem Post verscheen, draagt de titel: "Zou Jezus de Joden willen bekeren?" Zijn antwoord is natuurlijk ontkennend, waarbij hij ook naar teksten uit het NT verwijst. Tot slot: ik heb ze ook wel eens hier aan de deur op zondag gehad, die Getuigen. Ik hoor hun praatje dan ca. een minuut aan (de strenge leraar in mij) en kap dan af. Soms mogen ze een publicatie achterlaten. Ik ben nu de trotse bezitter van "De Grootste Mens die ooit heeft geleefd", compleet met illustraties die mij nog het meest aan scènes uit "The Life of Brian" deden denken. Stevig in je eigen Joodse identiteit staan lijkt mij de beste oplossing tegen zending. Daar is goed Joods onderwijs voor nodig en teksten, maar ook ruimte voor emotie en ervaring, zodat de Tora op de tafelen van ons hart staat geschreven.