Omdat we in Israël altijd vooral op familie- en vriendenbezoek gaan en dus weinig écht vrije tijd hebben (bar-mitswa, huwelijken, verjaardagen etcetera die per se gevierd moeten worden als wij daar zijn), gaan we de laatste jaren voordat we naar het Heilige Land gaan eerst nog even het heilige Europa bekijken. Vandaar dat we een nacht doorbrachten in Zuid-Limburg, in Valkenburg, in de Geulvallei. Een prachtige omgeving. En zo kwamen we terecht in het gebied Sint-Gerlach, genoemd naar de Nederlandse heilige Gerlachus van Houthem (12de eeuw) die daar al eeuwen de beschermende scepter zwaait als patroonheilige. Gewoon op de weg stond er een veldkapelletje voor deze Sint Gerlach, iets dat boven de rivieren natuurlijk niet kan. Maar hier dus wel.
Let op het motief van het oog en de beschermende stralen dat mij enigszins bekend voorkwam uit de Egyptische mythologie, maar misschien vergis ik me … En natuurlijk het oog van Horus of Ra dat het beschermende oog voorstelt, dat we natuurlijk ook op de Chamsa – het handjes-amulet met oog – terugvinden in jodendom en islam.
In de Sint-Gerlachuskerk schijnt zijn gebeente te liggen en het is een bedevaartsplek waar mensen komen om wat gewijd zand weg te halen dat onder het graf ligt, aldus Wikipedia. Tja, ik hoor u al zeggen dat dat allemaal niets met jodendom te maken heeft … 't Is maar hoe je het bekijkt. In het Oost-Europese en het Oriëntaalse jodendom bestaat al eeuwen een rijke heiligen- en gravencultuur. Vroeger ook in West-Europa. Oh, wacht, zei ik vroeger? Gewoon nu, in de 21e eeuw in ons eigen land. Lees dit bericht uit 2010 op nik.nl nog maar eens, over de viering van de jaartijd van rabbijn Sjaoel Hagar in Den Haag. Of lees het leuke verslag van ene Ploni ben Nistar op internet waarin hij zijn bezoeken aan de Nederlandse Joodse graven beschrijft in Muiderberg (Asjkenaziem) en Ouderkerk (Portugezen): rabbijn Justus Tal, rabbijn Josef Tzvi Dunner, rabbijn Jakov Sasportas, Menashe ben Israel en zijn rebbe Jitschak ben Avraham Uziel uit Marokko. Enfin, lees het zelf … Graftoerisme in de Lage Landen …
Tja, en in de prachtige beeldentuin rond Hotel St. Gerlach – niet het hotel waar wij in zaten, prijs en zo – kwamen we daar zowaar Spinijntje tegen, een creatie van de kunstenares Saskia Pfaelzer. Het is onderdeel van een Nijntje-project waarvan de opbrengst naar Unicef gaat – de Nijntje Artparade. Zij beschilderde een hoog beeld van Nijntje met het gezicht van de filosoof Spinoza. Wat precies de hogere bedoeling daarvan is, weet ik niet. Zelf zegt ze hierover:
De kunstenares illustreerde ook een boek over Spinoza, genaamd Spinoza's achtbaan. En zo is Joodse cultuur nooit ver weg, ook niet op vakantie …
Maar moet vakantie niet wegdromen zijn in het hier-en-nu? Of juist in wilde plannen over de toekomst? Dat verleden stoort dan alleen maar. Een dag later staan we in de Ardennen. Prachtige bossen, mooie vergezichten. Allemaal minder mooi en plezant als je door de vele monumenten op de slachtoffers van het Ardennenoffensief wordt gewezen. Zo’n kleine 45.000 dode soldaten schat ik (zonder de burgerslachtoffers dus), maar eveneens tienduizenden vermisten … Liggen die nog ergens in de bossen? Een unheimisch idee, vinden we. Hieronder ziet u een monument in Werbomont / Verbomont (Taalstrijd weet u nog …) ter nagedachtenis aan de bevrijders van de 82e US Airborne Divisie.
De monumenten worden nog jaarlijks bezocht door overlevenden die hun dode strijdmakkers herdenken. Zie hier bijvoorbeeld. De Belgen hebben zelfs een leuk gidsje gemaakt met een overzicht van de belangrijkste strijdplekken en monumenten – altijd leuk zo’n oorlog. Even later staan we in het plaatsje Harze. Hier spot ik een ander soort monument, dat hopelijk meer over de toekomst gaat dan het verleden. Fraternité Européenne staat er op – Europese broederschap. Het blijkt een soort stedendriehoek te zijn tussen Harze in Belgi?, Chezy in Frankrijk, en het Duitse Ulsenheim.
Uiteraard staat ook dit belangrijke monument op internet.
Eindigt ook ons Achttiengebed niet met de zegen voor vrede en broederschap omdat deze alle andere zegeningen omvat?
Sjabbat sjalom!
